Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu

EĞİTİM HAYATI & AKADEMİK KARİYER

Ekmeleddin İhsanoğlu Kahire’de 26 Aralık 1943’de Türk ebeveyninden doğmuştur. Genç yaşta değişik dil ve kültür muhitleri ile tanışan İhsanoğlu, ev ve aile muhitinde Türkçeyi ve Türk kültürünün belirli inceliklerini öğrendiği gibi, babasının ilgisi ile Osmanlıca ve Osmanlı kültürüyle de aşinalık kazanmıştır. Eğitim hayatı süresince Arapça, İngilizce ve Fransızca öğrenmiştir. Erken yaşta Türk ve Arap edebiyatlarının şaheserlerini okumaya başlamıştır. Babası Mısır vatandaşı olmadığı ve ölümü üzerine aileye maaş bğlanmadığından aileyi geçindirmek durumunda kalmıştır. Fen Fakültesi birinci sınıfında öğrenci iken kendisine baba dostları yardımı ile Milli Kütüphane’de Şark Eserlerini Kataloglama kısmında yarı zamanlı görev verilmiştir. Babasının eski arkadaşı ve yardımcısı Türkistanlı Nasrullah Mübeşşir el-Tırazi’nin yanında dört yıl süreyle Kütüphane’nin çok zengin Osmanlıca yazma ve basma eserleri koleksiyonlarının kataloglama ve tasnifinde çalışmıştır. Bu sürede Arapça, Türkçe yazma eserlerin yanı sıra bu alanlardaki uzmanları yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Tırazi’den Farsça dersleri de almıştır.

Fen eğitiminin yanında ikinci bir Şark ve İslam Kültürü eğitimi saydığı bu dört yılda doğudan ve batıdan birçok ünlü ilim adamlarıyla tanışmıştır. İhsanoğlu bu genç yıllarda Türk edebiyatı hakkında ilk Arapça eserlerini vermiştir. Akif ve İkbal hakkında ilk makalelerini 1964’de, ilk kitabını 1969’da Nazım Hikmet’in bir piyesini Arapça olarak Kahire’de yayınlamıştır. Bu dönemde üniversite öğrencileri arasında yapılan bir yarışmada bilim tarihi ile ilgili ilk araştırmasını yürütmüş ve Endülüslü cerrah Ebu’l-Kasım el-Zahravi konusunda yaptığı tez ile ikincilik kazanmıştır.

Lisans derecesini Ain Shams Üniversitesi’nden 1966’da; Fizik-Kimya’dan, Master derecesini Al Azhar Üniversitesi’nden 1970’de almıştır. Doktora çalışmalarını 1974’de Türkiye’de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde tamamladıktan sonra, doktora sonrası çalışmalarına genç öğretim üyesi olarak İngiltere’de Exeter Üniversitesi’nde Kimya Bölümü’nde research fellow olarak 1975-1977 seneleri arasında devam etmiştir. Kendisi İstanbul Üniversitesi’nde ilk Bilim Tarihi Kürsüsü’nün ve sonrasında Bölümü’nün kurucusu ve ilk profesörü olmuştur. Aynı zamanda Türk Bilim Tarihi Kurumu’nun (TBTK, 1989) ve İSAR Vakfı’nın (1999) kurucu başkanıdır. International Union of History and Philosophy of Science (IUHPS)’da 1998-2001 yılları arasında Başkan Yardımcısı, 2001-2005 yılları arasında da Başkanlık görevlerinde bulunmuştur. Ayrıca birçok milletlerarası akademide, bilim kuruluşunda, çeşitli merkez ve enstitülerin danışma kurullarında, pek çok İslam ve Batı ülkelerindeki ilmi mecmuaların yazı işleri kurulunda üyedir.

Bilim, bilim tarihi, Türk kültürü, Osmanlı tarihi, İslam ve Batı dünyası, İslamofobi ve Türk-Arap ilişkileri hakkında muhtelif dillerde yazdığı ve editörlüğünü yaptığı pek çok kitap, makale ve tebliğleri vardır. Önemli telif eserleri arasında iki ciltlik “Darülfünun” ve “Mısırda Türkler ve Kültürel Mirası” adlı kitapları bulunmaktadır. Editörlüğünü ve ortak yazarlığını yaptığı iki ciltlik “Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi”, on sekiz ciltlik “Osmanlı Bilim Literatürü Tarihi Serisi” ve Unesco tarafından yayınlanmış olan “The Different Aspects of Islamic Culture Volume Five: Culture and Learning in Islam” sayılabilir. Ayrıca “Islamophobia: From Confrontation to Cooperation, the Task Ahead” başlıklı İngilizce kitabı konusundaki temel referans kitaplarından birisidir. “The Islamic World in the New Century: The Organization of the Islamic Conference, 1969-2009”adlı kitabı İslam İşbirliği Teşkilatı hakkındaki en güvenilir kaynak olarak kabul edilmiştir. Eserlerinin önemli bir kısmı Türkçe, İngilizce ve Arapça çıkmış; Rusça, Boşnakça, Arnavutça, Fransızca, Japonca, Malezya ve Kore dillerine de tercüme edilmiştir. Evli ve üç oğlu bulunan İhsanoğlu Türkçe, İngilizce ve Arapça dillerine vakıf olup, Fransızca ve Farsça hakkında yeterli bilgi sahibidir.

İİT GENEL SEKRETERLİĞİ

Türk akademisyeni ve diplomatı olan Ekmeleddin Ihsanoglu, 57 ülkenin üye olduğu İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ’nın dokuzuncu Genel Sekreteridir. İlk defa demokratik olarak seçilmiş bir Genel Sekreter olan Prof. İhsanoğlu göreve Ocak 2005’de başlamıştır.

Genel Sekreter İhsanoğlu Müslüman dünyasıyla ilgili vizyon ve misyonunu reform kelimesi üzerine odaklamış, modernleşmeyi ve aşırılıklardan uzak (moderation and modernization) ılımlılığı yol gösterici iki esas kavram olarak benimsemiştir. Demokrasi, iyi yönetişim, hukukun üstünlüğü, ifade hürriyeti, insan haklarına saygı, kadınlara yetki verilmesi ve politika sürecine katılmaları, azınlık haklarının korunması, din hürriyeti gibi evrensel normların, kıymetlerin ve uygulamaların İslam dünyasında kabul edilmesi için büyük gayretler sarf etmiştir. Bu evrensel kavramların İİT’nin anayasası olan Charter’ına eklenerek kabul edilmesini sağlamıştır.

Bütün Müslüman dünyasını temsil eden tek milletlerarası bir kuruluşun dümeninde olan Genel Sekreter İhsanoğlu, İİT’de örnek bir değişim yapmak üzere büyük adımlar atarak kavramsal dayanışmayı aksiyon halindeki dayanışmaya dönüştürmüştür. İİT’nin reform projesi olan 2005 On Yıllık Eylem Programı (TYPOA)’nın başlatılması attığı ilk adımlar arasındadır. Bunların yanı sıra yeni İİT şartının kabulü, isminin ve logosunun değiştirilmesi, İcra Komitesi’nin kurulması, üyelik ve gözlemci üyeliklerin kabul kriterleri, insani ve aile işleri gibi yeni departmanların kurulması, İİT sistemi içinde Bağımsız Daimî İnsan Hakları Komisyonu (IPHRC), Bilim, Teknoloji ve Gelişim Organizasyonu (STIO) ve Kadınları Kalkındırma Özel Kuruluşu gibi yeni enstitülerin tesisi takip etmiştir. Netice olarak Teşkilata üye olan ülkeler bu adımların faydalarını görmeye başlamış ve sosyo-ekonomik, kültürel, hukuk ve politika sahalarında pozitif etkilerini hissetmişlerdir.

İhsanoğlu’nun bu dönemde başardığı en önemli hedeflerden birisi de, Irak’ta çalışan Sünni ve Şiilerin dini liderlerini İİT çatısı altında (Ramazan 2006’da) toplayıp, uzlaşma ve Mekke Mutabakatını sağlamasıdır.

İhsanoğlu görevi süresince başta Filistin davasına iki temel noktada hizmet etmiştir. Birincisi Fetih ile Hamas arasında kanlı çekişmenin durdurulması ve Aralık 2006’da Gazze’de ilk ateşkes ve uzlaşma anlaşmasını sağlamıştır. İkinci önemli katkısı ise, Filistin’in uluslararası kuruluşlara, önce UNESCO ve sonra da Birleşmiş Milletlere üyeliği için İİT’den ve Avrupa ülkelerinden azami destek sağlamak olmuştur.

İhsanoğlu Kıbrıs için İİT’nin ve üyelerinin desteğini azami düzeye çıkarmak için büyük gayretler sarf etmiş ve belirli ilerlemeler kaydetmiştir.

Ayrıca İhsanoğlu Filipin, Tayland ve Çin Myanmar’daki Müslüman azınlıkların haklarının savunulmasında önemli müktesebat gerçekleştirmiştir.

CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIĞI VE MİLLETVEKİLLİĞİ

10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde Milliyetçi Hareket Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi tarafından cumhurbaşkanlığı için çatı adayı olarak açıklanmıştır. Her iki parti liderinin İhsanoğlu’nu aday göstermesinde; İhsanoğlu’nun birikimi, tarafsızlığı, uluslararası arenadaki akademik ve diplomatik çalışmaları, Türkiye içindeki ve dışındaki başarılarının yanı sıra milliyetçi, muhafazakâr, manevi değerleri taşıyan, laik Cumhuriyet’in değerlerini içine sindirmiş, hukukun üstünlüğüne inanan duruşu rol oynamıştır. Bu iki parti tarafından resmen cumhurbaşkanlığına aday gösterilen İhsanoğlu’nu 14 farklı siyasi parti desteklemiştir. Partiler üstü, kuşatıcı ve büyük bir uzlaşmanın adayı olarak İhsanoğlu, toplumun çeşitli kesimlerinin desteğiyle 10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı seçiminde 15.587.720 (tüm oyların yüzde 38,44’ü) seçmenin oyunu almıştır.

Cumhurbaşkanlığı Seçim Kronolojisi:

16 Haziran 2014 : E. İhsanoğlu’nun MHP ve CHP tarafından çatı aday olarak açıklanmıştır.
27 Haziran 2014: E. İhsanoğlu, Ankara’da bulunan 7 parti (sırasıyla BBP, DSP, CHP, DP, SP ve MHP) genel merkezlerini ziyaret etmiştir.
29 Haziran 2014: E. İhsanoğlu’nun resmi adaylık başvurusu TBMM’ye sunulmuştur.
2 Temmuz 2014: E. İhsanoğlu seçim çalışmalarına memleketi Yozgat’tan başlamıştır.
3 Temmuz 2014: Beş siyasi partinin “Türkiye ve büyük uzlaşının Cumhurbaşkanı adayı Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’dur” diyerek imzaladığı cumhurbaşkanı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu”na destek deklarasyonu YSK’ya teslim edilmiştir. Belgeyi imzalayan parti liderleri şu şekildeydi: CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal, DSP Genel Başkanı Masum Türker ile BTP Genel Başkanı Haydar Baş.
10 Temmuz 2014: Cumhurbaşkanlığı seçim çalışmalarında kullanılacak slogan ve logo ile seçim bildirgesini açıklanmıştır. Seçim kampanyasının sloganı “Sevgiyi ekmek için, Bolluğu ekmek için, Ekmek İçin Ekmeleddin”; seçim logosu da buğday tarlası şeklindeki Türkiye haritası olarak duyurulmuştur.
3 Ağustos 2014: E. İhsanoğlu’nun adaylığına destek veren parti sayısı 14’e ulaşmıştır.
10 Ağustos 2014: 3 adayın yarıştığı cumhurbaşkanlığı seçimi sonucunda 15.587.720 (tüm oyların yüzde 38,44’ü) seçmenin oyunu almıştır.

Milletvekilliği

7 Nisan 2015 tarihinde, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri için Milliyetçi Hareket Partisi'nden İstanbul 2. Bölge 1. Sıra milletvekili adayı olmuştur. Seçim sonucunda, İstanbul 2. Bölgeden 3 milletvekili çıkarmayı başaran Milliyetçi Hareket Partisi ile meclise girmeye hak kazanmıştır.

Halen MHP İstanbul milletvekilidir (Kasım 2015 - ). TBMM Dış İşleri ve Milli Savunma Komisyonları ile Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu üyesidir. Aynı zamanda Strasburg’da yerleşik Avrupa Konseyi Parlamenterler Kurulu (PACE)’nda Türkiye’yi temsil etmektedir.

BOSNA-HERSEK VE GAMBİYA FAHRİ TEMSİLCİLİĞİ

ALDIĞI ÖDÜLLER

2015

2015 Barış Ödülü (Ducci Foundation, Roma, İtalya), 25 Mart 2015

2014

Devlet Madalyası (Ürdün Kralı II. Abdullah), 21 Nisan 2014

Decorated with the 2nd Degree Belt ile birlikte Devlet Madalyası (Suudi Arabistan Kralı’nı temsilen Dış İşleri Bakanlığı), 18 Mart 2014

2013

Officer of Palm Academic of Niger ile birlikte Devlet Madalyası (Nijer Dış İşleri Bakanı Bazoum Mohamed), 23 Aralık 2013

The National Order of Merit Madalyası (Gine Cumhurbaşkanı), 9 Aralık 2013

Devlet Madalyası (Gambia Cumhurbaşkanı), Aralık 2013

KKTC Devlet Nişanı (KKTC Cumhurbaşkanı Dr. Derviş Eroğlu), 22 Kasım 2013

Milletlerarası İşbirliğine Katkı Madalyası (Rusya Dış İşleri Bakanı Sergey Lavrov), 1 Ekim 2013

Al Quds Yıldız Madalyası (Filistin Devlet BaşkanıMahmoud Abbas), 28 Ağustos 2013

Grand Ribbon in Honorary Order of the Yellow Star Madalyası (Surinam Başkan Yardımcısı), Mayıs 2013

Bangladeş Dostluk Madalyası (Bangladeş Başbakanı Shaikha Hasina), Mayıs 2013

Kosovo Devlet Madalyası -Order of Peace, Democracy and Humanitarism-Dr.Ibrahim Rogova (Kosova Cumhurbaşkanı), 2 Mayıs 2013

Honor Medal of the Presidency (Kazakistan Cumhurbaşkanı), Nisan 2013

Grand Cordon of the Nile Nişanı (Mısır Cumhurbaşkanı Mohamed Morsi), Şubat 2013

2012

Milletlerarası Barış Ödülü 2011-2012 (International Human Rights Commission’s (IHRC), Beyrut, Dr. Muhammad Shahid Amin Khan) 23 Haziran 2012

Al-Idrisi Ödülü(İtalya Cumhurbaşkanı Raffaele Lombardo), 15 Mayıs 2012

Grand Commandeur Madalyası (Gabon Cumhurbaşkanı), 20 Nisan 2012

2010

27 Haziran Birinci Derece Madalyası (Cibuti Cumhurbaşhanı İsmail Omar Guelleh), 5 Aralık 2010

Pakistan Hilali Madalyası (Pakistan Cumhurbaşkanı), 23 Mart 2010

2009

Devlet Madalyası (Mısır Cumhurbaşkanı M. Hosni Mubarak), 10 Mart 2009

Tan Sri Nişanı ve Unvanı (Malezya Kralı Yang Di Pertuan Agong Tuanku Mizan Zainal Abidin), 6 Haziran 2009

Barış ve Diyalog Ödülü (Rumi Forum, Washington, ABD), 2009

2008

Alexandre Koyré Madalyası (Uluslararası Bilim Tarihi Akademisi, Paris), Aralık 2008

Building Bridges Award (İngiltere Müslüman Sosyal Bilimciler Birliği), Nisan 2008

2007

Yenilik İçin Güney-Güney İşbirliği Ödülü (Birleşmiş Milletler Teşkilatı Kalkınma Programı - UNDP) Aralık 2007

Polio Eradication Champion Ödülü (Rotary International), Haziran 2007

2006

Şeref Madalyası (Azerbaycan Cumhurbaşkanı), 2006

Şeref Madalyası (Rusya Devlet Başkanı & Tataristan Cumhurbaşkanı), 2006

Commandeur de l’Ordre National du Lion (Senegal Cumhurbaşkanı), 2006

2004

İbn Sina Bilim Madalyası (UNESCO), Aralık 2004

2002

Commandeur de l’Ordre National du Mérite Nişanı (Senegal Cumhurbaşkanı), 2002

2000

Dünya Yılın Kitabı Ödülü (İran İslam Cumhuriyeti CumhurbaşkanıSeyed Mohammad Khatami), 2000

Devlet Üstün Hizmet Madalyası (9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel), Mart 2000

1996

Birinci Derece İstiklal Madalyası (Ürdün Kralı HüseyinBin Tallal),1996

1995

Şeref ve Liyakat Sertifikası (İİT), 1995

1990

Liyakat Nişanı (Mısır Arap Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı), 1990

FAHRİ DİPLOMALAR

İHSANOĞLU ADINA İHDAS EDİLEN ÖDÜLLER

İHSANOĞLU ALTIN MADALYASI

Bir Türk bilim insanı adına verilen tek Madalya olan "İhsanoğlu Altın Madalyası"nın, Prof. Ronald Numbers başkanlığı döneminde Uluslararası Bilim Tarihi ve Felsefesi Kurumu (IUHPS) hizmetlerini takdiren her dört yılda bir Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu adına verilmesi kararlaştırıldı (2007). Her dört yılda bir IUHPS Kongresi ile birlikte İslam bilim tarihi konusunda en iyi doktora tezine sahip bilim tarihçisine verilmektedir.

Ödül ilk olarak astronomi tarihi konulu teziyle İslam medeniyeti bilim tarihi araştırmalarına yaptığı üstün katkılar sebebiyle İspanya Barselona Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Jose Bellver Martinez’e IUHPS Başkanı Prof. Ronald Numbers ve İhsanoğlu tarafından Budapeşte’de verilmiştir (2 Ağustos 2009).

İkinci ödül ise İslam bilimi tarihinde astronomi üzerine yaptığı doktora çalışması sayesinde Barselona Üniversitesi’nden Dr. Marc Oliveras Busquets’e Manchester’da sunulmuştur (28 Temmuz 2013). IUHPS Başkanı Prof. Liu Dun’ın elinden madalyasını aldıktan sonra bir konuşma yapan Busquets, "İhsanoğlu Altın Madalyası"nın hayatının önemli bir kısmını ayırdığı doktora tezindeki emeklerinin karşılığı olduğunu, bundan sonraki akademik hayatının da en önemli motivasyonu olacağını söylemiştir.

İHSANOĞLU ADINA DÜZENLENEN ULUSLARARASI HAT YARIŞMASI

Milletlerarası Hat Yarışması fikri; ilk defa İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA)’nin kurucu Genel Direktörü Ekmeleddin İhsanoğlu tarafından Nisan 1983 yılında düzenlenen “İslâm Sanatlarının Ortak Prensip, Şekil ve Temaları” konulu milletlerarası sempozyum sonunda yayınlanan “İslâm Sanatlarına dair İstanbul Deklarasyonu”nda yer almıştır. Hat sanatının muhtelif yönleriyle ele alındığı ve hat severlerle hat hocalarının katıldığı bu sempozyumda hüsn-i hattın İslâm sanatlarını birleştirmedeki rolü ile böyle bir yarışma düzenlemenin önemi ve gereği üzerinde durulmuştur.

Bu yarışmanın gayesi, “Klasik İslâm Hat Sanatı”nın korunması, teşviki, yaşatılması ve geliştirilmesidir. Dolayısıyla, İslâm kültürü dışından gelen tesirlerle, aslına uygun “Klasik İslâm Hat Sanatı” anlayışı dışında gelişmeye başlamış olan yaklaşımlar yerine, İslâm hattatlarının, geleneğe bağlı prensip ve kaideler içinde devam ettirdikleri neviden eserlerin elde edilmesi hedef alınmaktadır. Bu maksada ulaşıldığında, bir yandan sanatkârların çalışmaları için müşterek bir zemin hâsıl olacak, öte yandan da İslâm sanatları arasında önemli bir yeri olan hat sanatı dalında tüm Müslümanların paylaşacakları bir zevkin teessüsü temin edilecektir.

1986 yılında merhum Hâmid Aytaç (1891-1982) adına düzenlenmiş olan ilk yarışmadan sonra diğer yarışmalar büyük hat üstatları adına düzenlenerek genç hattatların onların yolunda gitmelerini teşvik etmek ve özendirmek, ayrıca o üstatları yâd etmek düşünülmüştür.

- 1. hat yarışması 1986 yılında merhum Hâmid Aytaç (1891-1982) adına,
- 2. hat yarışması 1989 yılında Yâkut el-Mustasımî (ö. 698/1298) adına,
- 3. hat yarışması 1992 yılında ölümünün 1000. yılı münasebetiyle İbnü’l-Bevvâb (ö. 413/1022) adına,
- 4. hat yarışması 1997 yılında Şeyh Hamdullah (833-926/1429-1520) adına,
- 5. hat yarışması 2000 yılında Seyyid İbrahim (1897-1994) adına,
- 6. hat yarışması 2003 yılında 400. Hicrî ölüm yıldönümü münasebetiyle Mîr İmâd el-Hasenî (961-1024/1554-1615) adına,
- 7. hat yarışması 2006 yılında Iraklı meşhur hattat Haşim Muhammed el-Bağdadî (1335-1393/1917-1973) adına
- 8. hat yarışması Suriyeli tanınmış hattat Muhammed Bedevî el-Dirânî (1312-1387/1894-1967) adına düzenlenmiştir.
- 9. hat yarışması ise hat sanatını canlandırma ve geliştirme yönünde sağladığı kalıcı üstün katkılar sebebiyle Ekmeleddin İhsanoğlu adına düzenlenmiştir.

1980’den beri hat sanatına hasrettiği çeşitli faaliyetleri ve bu sanatı devamlı himayesi dolayısıyla bu sanatın yeniden canlandırılmasında ve gerek sanatkâr ve sanatseverlerin gerekse kurumların bu sanata ilgisinin artırılmasındaki katkılarıyla sadece İslam dünyasında değil, bütün dünyada tanınmıştır.

1986 yılında birincisi düzenlenen milletlerarası hat yarışmaları dizisinin dokuzuncusu, İhsanoğlu’nun sahip olduğu değerlere hürmet ve kıymetli desteğine şükran ifadesi olarak kendisine atfedilmiştir.

İhsanoğlu, günümüz seçkin hattatlarının eserlerinden oluşan birçok sergi düzenlemiş ve bunların çeşitli ülkelerde sunulmasını sağlamıştır. Ayrıca değişik ülkelerde hattatların yetiştirilmesine gayret etmiş, eğitim programları serisi oluşturmuş, ilk milletlerarası İcazet takdim törenini 1988 yılında Amerikalı hattat Muhammed Zekeriya için düzenleyerek hat sahasında İcazet geleneğini canlandırmıştır.

Hat sanatı konusunda kaynak bir eser hazırlanması çalışmalarını başlatmış ve editörlüğünü yaptığı Hat Sanatı adlı bu başyapıtın Türkçenin yanı sıra İngilizce, Arapça, Japonca ve Malayca olarak neşredilmesini sağlamıştır. Hat şaheserlerinin yayınlanmasını sağlamasının yanında meşhur hattatların hazırladığı çalışma kitaplarının (Meşk) neşrini de temin etmiştir. Yirminci asrın seçkin hattatı Hâmid el-Amidî (Aytaç) ile tezhip ve tezyin sanatlarının iki meşhur sanatkârı Prof. Tahsin Demironat ve Rikkat Kunt hakkında belgesel filmler hazırlatmıştır.

Hat sanatına olan ilgisi oldukça erken bir yaşta, hüsn-i hatta kabiliyeti olan ve bu sanata derin bir ilgi duymakla kalmayıp bizzat bu sanatı icra eden, hatta nadir kitapları istinsah ederek bu kitapları koleksiyonuna dâhil etmeyi seven babasının sayesinde başlayan Ekmeleddin İhsanoğlu, evinin duvarlarında asılı tezhipli hat eserlerinin arasında büyüdü. Bu eserlerden biri, Osmanlı Sultanı I. Ahmed’in şiirinin Mehmed Esad Yesarî’nin eserini takliden Hâmid el-Amidî (Aytaç) tarafından yazılan şaheserdi. Böylece İhsanoğlu’nun hat sanatına olan yakın ilgisi ve bu sanatın İslâm dünyasındaki özellikleri hakkındaki sağlam bilgisi erken yaşlarından itibaren gelişmişti.

KİTAPLAR

Catalogue of Islamic Medical Manuscripts in the Libraries of Turkey (baş editör & ortak yazar Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1984 (Arapça, Türkçe, İngilizce).

Ottoman Archives (editör ve giriş Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1986 (Arapça, Türkçe).

Köprülü Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu (takdim eden Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1986 (Arapça).

World Bibliography of Translations of the Meanings of the Holy Quran:Printed Translations 1515-1980 (editör ve önsöz Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1986.

Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri (editör Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; IRCICA, 1987.

Başhoca İshak Efendi (Türkiye'de Modern Bilimin Öncüsü). Ankara: Kültür Bakanlığı, 1989.

Osmanlılar ve Batı Teknolojisi: Yeni Araştırmalar, Yeni Görüşler (editör Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1992.

Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World (editör Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1992.

Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, 2 cilt (baş editör & ortak yazar Ekmeleddin İhsanoğlu) İstanbul: IRCICA, 1994-1998 (Türkçe, İngilizce, Arapça, Rusça, Arnavutça ve Boşnakça).

Kıbrıs İslâm Yazmaları Kataloğu (giriş Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 1995.

Çağını Yakalayan Osmanlı: Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri (editör Ekmeleddin İhsanoğlu ve Mustafa Kaçar). İstanbul: IRCICA, 1995.

Büyük Cihad'dan Frenk Fodulluğuna. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996.

Osmanlı Bilim Tarihi Literatürü Serisi İstanbul: IRCICA, 1997-2011. 18 cilt.
c.1. Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (1997, 2 c.)
c.2. Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi (1999, 2 c.)
c.3. Osmanlı Coğrafya Literatürü Tarihi (2000, 2 c.)
c.4. Osmanlı Musiki Literatürü Tarihi (2003, 1 c.)
c.5. Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi (2004, 2 c.)
c.6. Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü Tarihi (2006, 2 c.)
c.7. Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi (2008, 4 c.)
c.8. Osmanlı Bilim Literatürü Tarihi ZeyilleriI: Osmanlı Astroloji Literatürü Tarihi ve Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi Zeyli (2011, 1 c.)
c.9. Osmanlı Bilim Literatürü Tarihi Zeyilleri II: (Matematik, Coğrafya, Musiki, Askerlik, Tabii ve Tatbiki Bilimler, Tıbbi Bilimler) ve Osmanlı Mavzu'at al-Ulum Literatü¬rü Tarihi (2011, 1 c.)
c.10. Osmanlı Bilim Literatürü Tarihi Genel İndeksi (2011, 1 c.)

Suriye'de Modern Osmanlı Sağlık Müesseseleri, Hastahaneler ve Şam Tıp Fakültesi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu, 1999.

Science, Technology and Industry in the Ottoman World (editör Ekmeleddin İhsanoğlu, Ahmed Djebbar ve Feza Günergun). Turnhout: Brepols, 2000.

Science: Its History and Development Among World Cultures = Bilim Tarihi: Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi. Colin A. Ronan; çeviren Ekmeleddin İhsanoğlu ve Feza Günergun. Ankara: TÜBİTAK, 2003.

Mathematicians, Astronomers, and Other Scholars of Islamic Civilization and Their Works (7th – 9th c.). B.A. Rosenfeld ve Ekmeleddin İhsanoğlu.- İstanbul: IRCICA, 2003.

Multicultural Science in the Ottoman Empire. Ekmeleddin İhsanoğlu, Kostas Chatzis ve Efthymios Nicolaidis.- Turnhout: Brepols, 2003.

Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire: Western Influence, Local Institutions, and the Transfer of Knowledge. Oxon: Ashgate, 2003.

Multicultural Science in the Ottoman Empire (editör Ekmeleddin İhsanoğlu, Kostas Chatzis ve Efthymios Nicolaidis). Turnhout: Brepols, 2003.

The Different Aspects of Islamic Culture, Volume Five: Culture and Learning in Islam (baş editör & ortak yazar Ekmeleddin İhsanoğlu). Paris: UNESCO, 2003; Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2008 (Türkçe).

Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü (hazırlayanlar Ekrem Kadri Unat, Ekmeleddin İhsanoğlu ve Suat Vural).- Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2004.

Religious Values and the Rise of Science in Europe (editör John Brooke ve Ekmeleddin İhsanoğlu). Istanbul: IRCICA, 2005.

Türkiye’nin Bilim ve Teknoloji Politikaları: Cumhuriyetin 80. Yılında Toplu Bakış, Ekmeleddin İhsanoğlu… [ve öte], İstanbul: Türk Bilim Tarihi Kurumu, 2005.

Osmanlılar ve Bilim: Kaynaklar Işığında Bir Keşif.- 3. bs.- İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2010. (Boşnakça, 2006 & Makedonca, baskıda).

Mısır’da Türkler ve Kültürel Mirasları: Mehmed Ali Paşa’dan Günümüze Basılı Türk Kültürü Bibliyografyası ve Bir Değerlendirme. İstanbul: IRCICA, 2006 (Arapça); Kahire: AUC 2012, (İngilizce).

Darülfünun: Osmanlı’da kültürel modernleşmenin odağı. İstanbul: IRCICA, 2008.

World Bibliography of Translations of the Holy Qur’an in Manuscriptform (editör ve önsöz Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA, 2010.

The Islamic World in the New Century: The Organisation of Islamic Conference 1969-2009. London: Columbia/Hurst, 2010.

Yeni Yüzyılda İslam Dünyası: İslam Konferansı Teşkilatı 1969-2009. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013 (Türkçe, İngilizce, Arapça, Rusça, Urdu ve Bengali dillerinde basılmıştır).

Islamophobia: From Confrontation to Cooperation, the Task Ahead. Jeddah: Organisation of Islamic Cooperation, 2013. (İngilizce ve Rusça 2016).

Moderation and modernization: Vision for the Muslim World, selected speeches 2005-2013. Jeddah: Organisation of Islamic Cooperation, 2013. (İngilizce ve Arapça).

DANIŞMANLIĞINI YAPTIĞI TEZLER

İbn el-Havvam (öl. 724 / 1324) ve Eseri el-Favaid el-Bahaiyye fi el-Kava`id el-Hisabiyye Tenkitli Metin ve Tarihi Değerlendirme / İhsan Fazlıoğlu. (Yüksek lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1993.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi (Fen Bilimleri Dalları Tarihi) / Sevtap İshakoğlu. (Yüksek lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1993.

Osmanlı Devleti'nde Müneccimbaşılık ve Müneccimbaşılar / Salim Aydüz. (Yüksek lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1994.

Osmanlı Medreselerinde Riyâzi ve Tabii İlimlerin Eğitimi / Cevat İzgi. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1994.

Mecmua-i Fûnun ve Mecmua-ı Ulum Dergilerinin Medeniyet ve BilimAnlayışı / Cemil Aydın. (Yüksek Lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1995.

Hekim Bereket'in Tuhfe-i Mübarizi Adlı Eserinin Tenkitli Metni veAkrabadin Kısmının İncelenmesi / Nurhan Kafadenk. (Yüksek Lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1996.

Osmanlı Devleti'nde Bilim ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler ve Mühendishânelerin Kuruluşu / Mustafa Kaçar. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1996.

Ali Kuşçu'nun Astronomi Eserleri / Tofigh Heiderzadeh. (Yüksek Lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1997.

Osmanlı Devleti’nde Tophane-î Âmire’nin Faaliyetleri ve Top Döküm Teknolojisi (xiv-xvi. Asırlarda) / Salim Aydüz. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1998.

Tıp Medresesi / Tuncay Zorlu. (Yüksek lisans) – İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1998.

Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK)Kuruluşu ve Türk Bilim Hayatındaki Yeri / Sevtap İshakoğlu Kadıoğlu. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, 1999.

Timurlular Devri Medrese Eğitimi ve Ulûm el-Evâ’il (Matematik, Astronomi ve Tıp) / Kishimjan Eshenkulova. (Yüksek Lisans).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Ana Bilim Dalı, 2001.

Edirne ve Civarında Osmanlı Kültür ve Bilim Muhitinin Oluşumu /Aziz Nazmi Şakir. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı, Bilim Tarihi Bilim Dalı, 2004. Not: Bu doktora tezi İhsanoğlu yönetiminde başlatılmış, Mustafa Kaçar tarafından sonuçlandırılmıştır.

“Modern Bilimlerin Orta Asya’ya Girişi (Sovyetler Dönemi’ne Kadar-1917)” / Kishimjan Eshenkulova. (Doktora).- İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı, Bilim Tarihi Bilim Dalı, 2007. Not: Bu doktora tezi İhsanoğlu yönetiminde başlatılmış, Mustafa Kaçar tarafından sonuçlandırılmıştır.

İLMİ DERGİ EDİTÖRLÜĞÜ

AÜ FEN FAKÜLTESİ KİMYA BÖLÜMÜ

IRCICA (1980-2004)

1980 yılında İslâm İşbirliği Teşkilatı (İİT)’na bağlı olarak İstanbul'da kurulan İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi'nin (IRCICA) Genel Direktörlüğüne Türk Hükümetinin aday gösterilen ve İİT tarafından Merkez'in kuruluşu ile görevlendirilen İhsanoğlu, göreve geldikten kısa bir süre sonra Hicri 15. yüzyılın girişi ile ilgili olarak Ocak 1981’de toplanan zirve münasebetiyle yayınladığı mesajında şu tarihi beyanı vermiştir:

Hicri 15. asrın başında; uzak geçmişin onurlu bahtiyarlığı, yakın geçmişin hüzünleri, bugünün elemleri ve istikbalin ümitleri, milyonlarca Müslümanın ruhunda meydana getirdiği coşkuyla onların kalplerini vahyin indiği mübarek yer Mekke-i Mükerreme’ye yöneltmiştir. Bu gayeye matuf olarak İslam ülkelerinin devlet başkanları, acılar ve çatışmalarla karartılan dünyada, İslam kardeşliğini ve dayanışmasını gerçekleştirmek üzere toplanmışlardır. Hicri 14. asrın son döneminde çağdaş İslam tarihinde ilk defa ortaya çıkan ve uluslararası bir kuruluş olan İslam Konferansı Teşkilatı (İKT), süratli adımlarla İslam ülkeleri arasında özlenen dayanışma ve kardeşliği gerçekleştirmek üzere çalışmalarına başlamıştır.

Bu münasebetle İslam Konferansı Teşkilatı, kültür alanına verdiği özel bir ehemmiyetle, İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA)’ni İstanbul’da tesis etti. İstanbul Merkezi, 1980 Mayıs ayında, İslam devletleri Dışişleri Bakanlarının on birinci kongresine takdim ettiği çalışma programı gereğince faaliyetlerine başlamıştır. İslam Konferansı Teşkilatı Genel Sekreterliğine bağlı kuruluş olarak kurulan İstanbul Merkezi (IRCICA), İslam ülkeleri arasında kültür yardımlaşmasının İslami dayanışmanın gerçekleşmesi için en hayırlı yol olduğuna inanmaktadır.

Allah, insanları birbirleriyle tanışmaları için halklar ve kabileler halinde yarattı. Ve onların lisanlarının ve renklerinin farklı oluşu, yüce yaratıcının kudretinin ayetlerinden bir ayettir.

Merkez, şimdiki halde; ilmi uzmanlık, maddi ve teknik eksiklikleri tamamlamak için çalışmaktadır. Bu özet yayın da Merkez’in fiilen işe başladığını ve yakın gelecekte faaliyetlere başlamak azminde olduğunu ifade etmektedir.

İstanbul’da kurulan İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, Hicri 15. yüzyılın girişiyle hayır müjdeliyor… İslam kültürü sahasında çalışanların hepsine tanışma ve yardımlaşma elini uzatıyor.

Muvaffakiyet Allah’tandır.

Direktör

Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu

Bu tarihe kadar organik kimya, kimya tarihi, Türk edebiyatından tercümeler konularında yoğunlaşmış çalışmalarını, bu tarihten itibaren farklı, ancak kendisinin hiç de yabancısı olmadığı bir sahada, Türk ve İslâm kültürü, tarihi, sanatı ve bilimi üzerine geliştirir. Mısır’daki son Osmanlı muhitinin içinde doğmuş olması ve son Osmanlılar arasında büyümesi, diğer taraftan ilk gençlik yıllarını Türk ve İslâm kültürünün önemli merkezlerinden biri olan Kahire’de geçirmiş olması, İhsanoğlu’na bu kültürün değişik yönlerini yakından ve derinlemesine tanıma fırsatını verir. Ayrıca Ayn Şems Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün kurucusu olan babası ve baba dostu İstiklâl Marşı şairi Mehmet Akif Ersoy’un hatıraları ile dolu edebiyat muhiti içinde büyümesi, kendisinin edebiyat ve beşeri bilimler konusundaki ilgi ve vukufiyetinin kaynağı olur. Dolayısıyla 1980 yılı, İhsanoğlu için kendi ifadesi ile laboratuar ortamından yani kimya sahasından İslâm kültür ve sanatı sahasına tam geçiş yılı olmasıyla onun yıllardır içinde yaşadığı muhite, uluslararası bir kültür müessesesine yönetici olarak dönmesinin başlangıcı olmuştur.

İhsanoğlu, IRCICA'nın kuruluşunu takiben bu müessese içinde Türk ve İslâm medeniyetinin çeşitli konuları yanında, ağırlıklı olarak Türk-İslâm bilim tarihiyle ilgili araştırma ve çalışmalara da öncülük etmiştir. Türkiye’de bu alanda İhsanoğlu’ndan önce yapılan çalışmalar köklü ve geniş kapsamlı olarak ele alınmadığı için ferdi ve sathi olmaktan öteye gitmemiştir. IRCICA’da kurulan ekip ile beraber bu alanda geniş ve derinliğine yapılan çalışmalar ile ciddi eserler vücuda getirilmiştir. İhsanoğlu’nun IRCICA'da başlattığı diğer bir yayın projesi ise Yazma ve Basma Eserler Katalogları serisidir.

Osmanlı Devleti’nin, Resmî Gazetesi mesabesinde olan, 1831-1923 yılları arasında Türkçenin yanı sıra ayrıca; Arapça, Farsça, Rumca, Ermenice ve Fransızca olarak beş dilde üç dönem halinde yayınlanan Takvim-i Vekayi’nin muhtelif kütüphanelerde bulunan 7.000’i aşkın nüshalarının toplanıp bir araya getirilerek elektronik ortamda koleksiyonun tamamlanmasını sağlamıştır.

1864-1917 yılları arasında, yarısına yakın bir kısmı Sultan II. Abdülhamit dönemine ait olan ve buna eklenen diğer fotoğraf koleksiyonları ile birlikte koleksiyon adedi 82, fotoğraf sayısı da 65.000’e baliğ olan pek çoğu Osmanlı devri coğrafyasına ait IRCICA Tarihî Fotoğraflar Arşivi’ni, modern teknolojinin en son imkânlarından da yararlanıp tesisini temin etmiştir.

Prof. Dr. E. İhsanoğlu, IRCICA Genel Direktörlüğü yanında, 1983 yılında İİT’ye bağlı olarak faaliyetlerine başlamış olan Milletlerarası İslâm Kültür Mirasını Koruma Komisyonu (2000 yılında IRCICA ile birleştirilmiştir)sekreterliğine getirilmiştir. Bu müessesede bilhassa unutulmaya ve yok olmaya yüz tutmuş geleneksel İslam sanatlarından olan hat sanatının gelişimi ve dünyada tanınması için birçok milletlerarası hat yarışması düzenlemiştir. Ayrıca hat sanatı ile ilgili birçok yayını da hat sanatkârlarının hizmetine sunmuş ve İstanbul’da ve Türkiye dışında sergiler düzenlemiştir.

BİLİM TARİHİ BÖLÜMÜ (İSTANBUL ÜNİV.) (1984-2001)

İhsanoğlu, 1980 yılında İstanbul’a geldiğinde gerek IRCICA’nın Genel Direktörü olarak gerekse bilim tarihine olan ilgi ve çalışmaları sebebiyle, daha önceden de tanıdığı Süheyl Ünver, Naşid Baylav, Kâzım Çeçen, Turhan Baytop, Aykut Kazancıgil gibi tıp, eczacılık ve teknoloji tarihinin seçkin isimleri ile yakın temas kurmuştur. İstanbul’da bilim ve teknoloji tarihiyle ilgili bazı ilmî toplantılar yapılmasına ve uygun bir ortam mevcut olmasına rağmen, üniversitelerde tıp hariç bilim tarihi kürsülerinin bulunmaması dikkatini çekmiş ve bu sebeplerle bir bilim tarihi kürsüsü kurulması yolunda temaslara başlamıştır. Dönemin İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cemi Demiroğlu’na ve YÖK Başkanı Prof. Dr. İhsan Doğramacı’ya yaptığı tekliflerin kabul edilmesi üzerine İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi içinde Bilim Tarihi Anabilim Dalı, 1984 yılında kurulmuş ve kendisi de başkanlığına getirilmiştir. Böylece, akademik bir disiplin olarak bilim tarihi, bazı ileri ülkelerin üniversitelerinde olduğu gibi İstanbul Üniversitesi’nde de bir akademik müessese hüviyeti kazanmıştır. Bilim Tarihi Anabilim Dalı, İhsanoğlu'nun teşebbüsleriyle ve YÖK'ün de uygun görmesiyle 1989 yılında bölüm statüsüne kavuşturulmuştur. Türkiye'nin ilk ve tek Bilim Tarihi Bölümü, İhsanoğlu'nun başkanlığında eğitim ve araştırma faaliyetlerini 2000 yılına kadar sürdürmüştür. Dönemin üniversite yönetiminin olumsuz tavırları dolayısıyla, İhsanoğlu, çok yönlü yerli ve uluslararası bağlantı yükümlüklerine rağmen inanç ve başarı ile yürüttüğü bu görevden kendi arzusu üzerine ayrılması ile bölüm, tekrar ana bilim dalına dönüştürülmüştür. Üniversitenin her türlü olumsuz şartlarına rağmen yine de bölümün kuruluşundan kapatılmasına kadar geçen bu kısa süre zarfında 14 adet yüksek lisans ve doktora tezi yönetmiştir. Bunlardan Osmanlı’nın klasik dönemine ait olan örnek tezler:

Cevat İzgi’nin Osmanlı Medreseleri’nde Riyazi ve Tabii İlimlerin Eğitimi,

Tuncay Zorlu’nun Süleymaniye Tıp Medresesi, Aziz Şakir’in, Edirne ve Civarında Osmanlı Kültür ve Bilim Muhitinin Oluşumu;

modern döneme ait örnek tezler ise şunlardır:

Mustafa Kaçar’ın Osmanlı Devleti’nde Bilim ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler ve Mühendishanelerin Kuruluşu,

TBTK (1989- )

Prof. İhsanoğlu; Türkiye'de Bilim Tarihi özellikle Türk bilim tarihi konusunda araştırma yapacak, bu sahadaki çalışmaları teşvik edecek, destekleyecek, bilim adamlarının dikkatini Türk bilim tarihine çekecek, aralarında bilgi alışverişini sağlayacak ve Türk bilim mirasını koruyarak gelecek nesillere aktaracak bir cemiyet kurma gayesiyle de çalışmalar başlatmıştır. İstanbul ve Ankara Üniversitelerinde bulunan bilim tarihçileri yanında fizik, kimya, astronomi, tıp ve eczacılık tarihinde uzmanlaşmış bilim adamlarının da katılmasıyla 29 Haziran 1989'da Türk Bilim Tarihi Kurumu’nu kurmuştur. Prof. İhsanoğlu'nun halen şeref başkanlığını yürütmekte olduğu ve Türkiye'deki bilim tarihçilerini bir çatı altında toplayan tek kurum olan Türk Bilim Tarihi Kurumu, aynı zamanda Milletlerarası Bilim Tarihi ve Felsefesi Birliği (IUHPS) içinde Türkiye'yi temsil etmektedir. Türk Bilim Tarihi Kurumu’nun kuruluşundan hemen sonra, Milletlerarası Bilim Tarihi ve Felsefesi Birliği (IUHPS)’nin 1-9 Ağustos 1989 tarihinde Hamburg-Münih’te düzenlediği XVIII. Milletlerarası Bilim Tarihi Kongresi’ne katılmış ve Türkiye’nin bu teşkilâta üye olmasını sağlamıştır. Aynı toplantıda, bu teşkilâtın içinde İslâm bilim ve teknoloji tarihi ile ilgili komisyonun kurulmasında aktif rol oynamış ve bu komisyonun ismi konusunda çıkan tartışmaları sona erdiren ve farklı görüşte olanların da oybirliği ile kabul ettiği Commission for Science and Technology in Islamic Civilisation adını teklif ederek bu komisyonun “isim babalığı”nı da yapmıştır. Daha sonra, 1993 yılında Zaragoza’da toplanan XIX. Milletlerarası Bilim Tarihi Kongresi sırasında, bu komisyonun başkan yardımcılığına seçilmiştir.

Prof. İhsanoğlu’nun bilim tarihi ile ilgili milletlerarası çalışmalarından bir diğeri de 1989'da Paris'te toplanan Colloque International d'Histoire des Sciences et de la Philosophie Arabes sırasında, aralarında R. Rashed, Ch.E. Butterworth, A. Hasnaoui, J. Jolivet, D. King, M. Mohaghegh, R. Morelon, B. Musallam, B. Rosenfeld, G. Saliba, J. Samso, G. Russel'in da bulunduğu İslâm bilim tarihçileriyle beraber Société Internationale d'Histoire des Sciences et de la Philosophie Arabes et Islamiques adındaki cemiyetin kuruluşuna katılmasıdır. Kurulduğu günden itibaren yöneticileri arasında bulunduğu bu cemiyetin münhasıran "Arap" bilimi ve felsefesi ile sınırlı olmaması ve bütün Müslüman milletlerin değişik dillerdeki entellektüel mirasını kapsayacak şekilde isimlendirilmesi yine onun gayretinin eseri olmuştur.

Prof. İhsanoğlu'nun bilim tarihi sahasındaki araştırmalarının milletlerarası seviyede tanınması ve takdir görmesi, bu sahanın mümtaz şahsiyetlerinin üyesi bulunduğu Académie Internationale d'Histoire des Sciences’a 1995 yılında üye seçilmesiyle neticelenmiştir. Akademi, 1928 yılında Aldo Mieli'nin öncülüğünde Abel Rey, George Sarton, Henry E. Sigerist, Charles Singer, Karl Sudhoff, Lynn Thorndike gibi zamanın tanınmış bilim tarihçilerinin teşebbüs ve destekleriyle kurulmuştur. İhsanoğlu, Akademi’ye 1938'de seçilen Prof. Dr. Süheyl Ünver (muhabir üye) ve 1957'de seçilen Prof. Dr. Aydın Sayılı'dan sonra bu akademiye seçilen üçüncü ve şimdiye kadar Alexandre Koyré Madalyasını hak eden (2008) ilk Türk bilim tarihçisidir. Kurumun şeref üyeleri arasında Kennedy, Kazım Çeçen, Erdal İnönü ve Nobel ödülü sahibi Aziz Sancar bulunmaktadır.

İSAR (1990)(1990)

Prof. İhsanoğlu, IRCICA’daki faaliyetlerinin yanında kurucusu olduğu İSAR Vakfı’ndaki (İslâm Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı) çalışmaları ile İslâm kültürü ve medeniyeti sahasındaki yayın faaliyetlerini genişletmiştir. İhsanoğlu'nun yönetiminde İSAR yayınları arasında neşredilen ilk eser Bulgaristan'da Türk-İslâm Eğitim ve Kültür Müesseseleri ve Medresetü'n-Nüvvab’dır. Daha sonra yayınlanan ve İhsanoğlu’nun İslâm medeniyetinin değişik sahaları üzerine yoğunlaşan ilgisinin göstergesi olan kitaplar şöyledir;

- Kıbrıs İslâm Yazmaları Kataloğu,

- İslâmda Resim Sanatı,

- Bosna-Hersek Foça'da Yok Edilen Türk-İslâm Kültür Eserleri ile Mukhtarât min al-Makhtûtât al-‘Arabiyya al-Nâdira fi Maktabat al-Turkiyya,

- Vefatının 60. Yılında Mehmed Âkif Sempozyumu,

- Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, Vefatının 60. Yılında Abdülhak Hamid Tarhan Sempozyum Bildirileri,

- Osmanlı Hanedanı, (Türkçe ve İngilizce),

- Emin Bilgiç Hatıra Kitabı,

- Müslüman Türk Devletleri Tarihi (Osmanlılar Hariç),

- Selahaddin Eyyubi ve Devri.

İSAR Vakfı’ndaki çalışmalarıyla İhsanoğlu Bulgaristan’daki Müslümanların dini ihtiyaçları ve Osmanlı döneminde camilerin kurulmadığı iskân yerlerinde yeni camilerin inşasına vesile olmuştur.

Ayrıca Bosna-Hersek savaşı sırasında IRCICA’da başlattığı Mostar 2004 Projesi çerçevesinde, başta Nezir Ağa Camii (17. yy) ve külliyesi ile tahrip edilen Mimar Sinan eseri olan Karagöz Bey Camii’nin restorasyonu olmak üzere pek çok Osmanlı eserinin yeniden konstrüksiyon veya restorasyonu projelerinin gerçekleşmesi için başarılı çalışmalar yapmıştır.

BİMDOK (1991)

İHSANOĞLU ARAŞTIRMA MERKEZİ - BOZOK ÜNİVERSİTESİ

KURUM ÜYELİKLERİ

Milletlerarası Bilim ve Felsefe Tarihi Kurumu (IUHPS) Başkan Yardımcısı 1997; Başkan 2001-2005

Amerikan İslam Koleji (Chicago, ABD), Mütevelli Heyeti Başkanı (2005-2013)

Academia Europea (İngiltere) üye (2004 - )

Academie Internationale d’Histoire des Sciences (Paris, Fransa) üye (1995 muhabir üye, 1999- asil üye)

Academy of Sciences of Tatarstan (Rusya) üye

Gesellschaft Der Freunde Islamischer Kunst und Kultur e.V. (Münih, Almanya) fahri üye, 2004

Hungarian Orientalistic Society (Budapeşte, Macaristan) fahri üye

Arab Language Academy (Kahire, Mısır) muhabir üye

Ürdün İslam Medeniyeti Araştırmaları Kraliyet Akademisi (Amman, Ürdün) üye

Milletlerarası Arap ve İslam Bilim Tarihi ve Felsefe Kurumu (Paris, Fransa) üye

İskenderiye Kütüphanesi (İskenderiye, Mısır) Mütevelli Heyeti üyesi

Tufts University, Fares Center for Eastern Mediterranean Studies (Boston, USA) Danışma Kurulu üyesi

(ALECSO) Arab League Educational, Cultural & Scientific Organization (Tunus), Tanınmış Arap ve Müslüman Bilim Adamları Ansiklopedisi Bilimsel Komite üyesi

T.C. Kültür Bakanlığı değişik kurumlarında üyelikler (Ankara) 1974-1980 ve 1997- 2002.

Türkiye Kimya Derneği Şeref Üyesi, 2002

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi (Ankara) asil üye

Londra Üniversitesi, Doğu ve Afrika Dilleri Okulu (SOAS), İslam İncelemeleri Merkezi, (Londra, İngiltere), Danışma Kurulu üyesi

(CMES) Harvard Üniversitesi, Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (USA) Danışma Kurulu üyesi, 1992-1996

Mekke ve Medine Ansiklopedisi, Suudi Arabistan, Bilim Kurulu ve Danışma Kurulu üyesi, 1994-

Al-Furqan Islamic Heritage Foundation (Londra, İngiltere), Danışma Kurulu ve İhtisas Kurulu üyesi, 1991-

Mısır Tarih Kurumu (Kahire, Mısır), fahri üye

Bilim, Edebiyat ve Sanat Akademisi “Beit al Hikma” (Tunus) üye

International Society for History of Medicine (Paris, Fransa) üye

Ortadoğu ve Balkan Araştırmaları Vakfı (İstanbul) üye

Arap Dili Akademisi (Ürdün, Suriye) üye; muhabir üye (Mısır)

PROJELER

1. Müslüman Milletlerin Tarihi Proje Direktörü, 1987-1998:

Prof. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun Genel Direktörlüğünde IRCICA Müslüman Milletlerin Tarihi programı çerçevesinde dünyanın çeşitli bölge ve kültür iklimlerinde İslam medeniyetinin ve Müslüman milletlerin tarihi hakkında araştırma, yayın ve kongreler düzenlemiştir. Bu çerçevede yürütülen faaliyetlerin başlıcaları şunlardır:

"Güney Asya'da İslam Tarihi, Sanatı ve Kültürü", Islamic University Islamabad işbirliği ile, Pakistan, 1986
"Malay Dünyasında islam Medeniyeti", Brunei Din İşleri Bakanlığı işbirliği ile, Bandar Seri Begawan, Brunei, 1989
"Batı Afrika'da İslam Medeniyeti", Senegal Cumhurbaşkanı himayesi alanda, Dakar Üniversitesi işbirliği ile, Dakar, 1996
"Doğu Afrika'da İslam Medeniyeti", Uganda Cumhurbaşkanı himayesi altında, Uganda İslam Üniversitesi işbirliği ile, Kampala, 2003
"Kafkasya'da İslam Medeniyeti", Azerbaycan Cumhurbaşkanı himayesi altında, Millî Düzenleme Komitesi ve Azerbaycan İlimler Akademisi işbirliği ile, Baku, 1998
"Balkanlarda İslam Medeniyeti",
1. Sempozyum: Bulgar İlimler Akademisi, Sofya Üniversitesi ve Azınlıklar Araştırmaları ve Kültürlerarası ilişkiler Uluslararası Merkezi işbirliği ile, Sofya, 2000;
2. Sempozyum: Arnavutluk İlimler Akademisi, Arşivler Genel Müdürlüğü, Tiran Üniversitesi işbirliği ile, 2003;
"Volga-Ural Bölgesinde İslam Medeniyeti", Tataristan Cumhurbaşkanı himayesi altında, Kazan Belediyesi ve Tataristan İlimler Akademisi işbirliğiyle birinci Sempozyum 2001’de Kazan’da yapılmıştır.

Proje kapsamında, konu aldıkları bölgelerin veya ülkelerin kendisinden seçilmiş uzmanlar tarafından yayınlar yapılmıştır. Bu yayınlara örnekler:

- Malay Dünyasında İslam Medeniyeti (İngilizce, Malayca, Türkçe, Farsça, 1997)
- Osmanlı Devleti ve Medeniyeti (İngilizce, Arapça, Türkçe, Rusça, Boşnakça, 1997-2005)
- Türk-İslam Devletlerinin (Osmanlı Devleti dışında) Tarihi (İngilizce, Türkçe, Urduca, 1994)
- Kore'de İslam Medeniyeti, Hee-Soo Lee (1997)
- Türk- Arap İlişkileri, c. I: Arapların bakış açısından, c. II: Türklerin bakış açısından, 1991,1993 (Arapça, Türkçe)

Ayrıca Bosna-Hersek kültürel ve sosyal tarihi, kültür kurumları ve mimari mirası üzerine 1992-1995 savaşı döneminden başlayarak yayınlanan yedi kitap, bu ülkedeki yeniden yapılanma çabalarını desteklemeyi ve ülkenin bu yönleriyle ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirmeyi amaçlamıştır.

2. UNESCO’nun İslam Kültürünün Değişik Yönleri Adlı Serisinin Proje Direktörü ve Editörü, 1988-2004:

İslam Kültürünün Değişik Yönleri UNESCO'nun Tarihler serisinin en iyi projesinin bir parçasıdır. Bu proje Libya World Islamic Call Society (WICS)’nin finansal ve lojistik desteği ile gerçekleştirilmiştir. Proje, dünyanın her yerinden yaklaşık 150 bilim adamının katkılarını biraraya getiren altı ciltlik tematik bir koleksiyondan oluşmaktadır. Ayrıca İslam kültürünün kapsamlı bir tarihine ve coğrafyasına genel bir bakış sunmak için, editörler ve yazarlar ile Bilimsel Komite üyeleri arasında yapılan köklü akademik değişimi yansıtmaktadır.

Proje geniş kapsamlıdır ve yaşam kültürünü çeşitli yönleriyle mümkün olan en geniş okuyucu kitlesine tanıtmak üzere hazırlanmıştır. İslamın teolojik temellerini; İslam dünyasında bireyin ve toplumun durumunu; İslamın yayılmasını; eğitim, bilim ve teknolojiye temel katkısını ve İslam medeniyetinin edebiyat, felsefe, sanat ve mimariye olan katkılarını belgelemektedir.

Hazırlanan ciltler; yüzyıllar boyunca, İslamın kültürlerin yakınlaşmasında nasıl itici bir güç olduğunu ve çeşitli kültürlerin gelişebileceği ve birbirleriyle etkileşim içinde olabileceği bir yapıyı nasıl sağladığını göstermektedir.

• Cilt I, İslamın Temelleri: İnancı destekleyen konuları ve İslamın dayandığı temelleri anlatır. Yüzyıllar boyunca Müslümanlık vizyonunu şekillendiren ve Müslümanların yaşamlarına anlam, amaç ve yön kazandıran İslami fikir ve idealleri araştırır.

• Cilt II, İslamda Birey ve Toplumun Durumu: İslam toplumlarının göbeğinde gelenek ve modernliğin karşı karşıya gelmesinden kaynaklanan zorluklara cevap verir ve İslam kültüründe birey ve toplum arasındaki kuralları ve karşılıklı ilişkiyi göstermek üzere tarihi gerçekleri sağlar.

• Cilt III, Dünya Çapında İslamın Yayılması: İslamın yayılmasını analiz eder ve çeşitliliğinin ve evrenselliğinin yanı sıra İslamın dünyayı 'kavrama' yolunu gösterir.

• Cilt IV, (Parts 1 & 2), İslam'da Bilim ve Teknoloji: İslam medeniyetinin bilim ve teknolojiye yaptığı önemli katkıları araştırır. Bu cilt; İslam öncesi dünyadan alınan veya İslam döneminde geliştirilmiş olan farklı bilimlerin, Müslüman bilim adamları tarafından diğer kültürlere ve insanlara nasıl aktarıldığını ve onları nasıl zenginleştirdiğini gösterir. Aynı zamanda onların elde ettiği bilimsel gelişmelerin kapsamlı bir indeksini verir.

• Cilt V, İslamda Kültür ve Eğitim: İslam medeniyetinde eğitim ve kültür ortamlarını incelemekte ve dil ve edebiyat, felsefe ve tasavvuf, insani bilimler ve sanat alanlarında İslamın bazı tezahürlerine ışık tutmaktadır.

• Cilt VI, Bugünün Dünyasında İslam: Ekonomik, siyasi, sosyo-kültürel ve eğitime dair özelliklerinin titiz bir analizini yaparak dünya çapında çağdaş toplumlardaki Müslüman toplulukların dinamiklerine ve uygulamalarına ışık tutar.

3. Mostar 2004:

IRCICA’nun kurucu Genel Direktörü olan Prof. İhsanoğlu, Bosna-Hersek Hükümeti ile işbirliği anlaşması çerçevesinde on yıllık bir program olarak kurulan 2004 Mostar başlıklı mimari atölye projesinin mimarıdır.

Mostar 2004 Projesi’nin amacı; çok kültürlü Bosna Hersek mimari mirasının restorasyonuna ve korunmasına katkıda bulunmak üzere, tanınmış okullar ve diğer kurumlarla iş birliği içinde uluslararası bir ağ kurmak, atölye çalışmaları düzenlemek ve Mostar’ın yeniden inşasına destek olmak için proje teklifleri ve yönergeler üretmekti.

Düzenlenen bir dizi atölye çalışmaları ile Bosna-Hersek'te gelecekte yeniden yapılanma ve kentsel koruma faaliyetlerini desteklemek için uluslararası akademik bir çaba koordine edilmesi hedeflenmiştir. Projenin daha geniş kapsamlı amaçları ise şunlardı: çok kültürlü Bosna-Hersek’in bin yıllık mimari mirasını korumak; pratik eğitim sistemi yoluyla Bosna- Hersek için entegre kentsel koruma süreci geliştirmek ve yeniden inşasına destek için kentsel korunmasına yönelik önemli okul ve kültürel organizasyonlarla uluslararası bir ağ kurmak. Bu amaçlar doğrultusunda, 25 Temmuz-25 Ağustos 1994’de İstanbul’da Mostar 2004 serisinin ilk atölye çalışması gerçekleştirilmiş ve katılımcılar Mostar Köprüsü’nün (Old Bridge) yeniden inşası için restorasyon planları çizmişler ve metodolojik kurallar hazırlamışlardır. Prof. İhsanoğlu bu Proje’nin ehemmiyetini şu sözleri ile vurgulamıştır:

“Mostar 2004 sadece önemli mimari anıtların yenilenmesi değil, bunların yüzyıllardır sorumluları ve mirasçıları olan Bosnalıların bir arada yaşama ve karşılıklı hoşgörü mirasının yeniden yapılanmasını da temsil eder. Bu nedenle, destek ve finansman yoluyla bu süreci gerçekleştirmek üzere Bosnalılar ile birlikte uluslararası toplumun aktif katılımı, farklı kültürler arasındaki diyaloğun tarihi ve yaşayan örneği olan Bosna mirasının yeniden ortaya çıkarılmasına insanlığın bağlılığını da tasdik eder. Mostar Köprüsü’nü ve çevresini yeniden inşa ederek, dini ve etnik engelleri aşacak insani değerleri ve normları yeniden inşa ediyoruz.” (1996)

Mostar kentinde Osmanlı döneminden kalma tarihi yapıların restorasyonunun 2004 yılına kadar tamamlanmasını hedefleyen 'Mostar 2004' projesi, kentin Osmanlı kimliğinin önemli bir parçası olan Nezirağa Camii'ni hayata döndürmüştür. Mostar 2004 projesi çerçevesinde Şeyh Dr. Sultan el-Kasımi'nin desteğiyle yeniden inşa edilen Nezirağa Camii Külliyesi, Mostar Belediye Başkanı Safet Oruçeviç, IRCICA Genel Direktörü Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu ve Sarja Emiri temsilcisinin katıldığı törenle 10 Eylül 1999’da hizmete girmiştir.

22 Temmuz 2004’de yapılan onuncu atölye çalışması sonucu Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı Sulejman Tihiç başkanlığında büyük ölçekli kapanış töreni gerçekleştirilmiştir.

Mostar'ın dünyaca ünlü Köprüsü’nün resmi açılış törenine de sahne olan bu döneme, aynı zamanda Al-Furkan İslam Mirası Vakfı (Londra) Yönetim Kurulu Başkanı Şeyh Ahmed Zeki Yamani’nin desteği ile IRCICA tarafından restore edilen Karagözbey Camii’nin (16. yüzyıl) yeniden açılması da dâhil olmak üzere Bosna-Hersek kültür ve mimari mirasının yeniden yapılanma sürecini temsil eden diğer faaliyetler de damgasını vurmuştur.

4. OMATAR ve ARAPTAR Projeleri

OMATAR; İslâm medeniyeti ve özellikle Osmanlı dönemi ve coğrafyası, medeniyet tarihi alanlarında kütüphane ve arşivlerde bulunan belgeler, gazeteler ve süreli yayımlarla ilgili bilgilerin toplanıp kaydedilmesi projesidir.

ARAPTAR; Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde mevcut Osmanlı dönemi Arap vilayetlerindeki sosyal ve kültürel tarih ile alâkalı belgelerin taranması ve bilgisayara aktarılması projesidir. Arşiv’de yapılan taramalar sonucu yaklaşık 100.000 adet fiş bilgisayara aktarılmıştır.

IRCICA ile müştereken yürütülen bu iki proje de araştırmacılar açısından son derece önemli çalışmalardır. Bu nedenle bu projelerin canlandırılması ve her iki veri tabanının da araştırmacılara online açılması için çalışmaların başlatılması gerekmektedir.

5. Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Projesi

Osmanlı dönemiyle ilgili yapılan çalışmalarda ve özellikle Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi kitabının değişik dillere çevrilmesi esnasında kullanılan terim ve deyimlerin mukabillerini bulmada büyük problemlerle karşılaşılmıştır. Bu terminoloji sıkıntısının ve bu konudaki toplu bir esere duyulan ihtiyacın gün geçtikçe artması üzerine 25 Ocak 2007’de ilk toplantı Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu başkanlığında yapılmış ve projenin IRCICA ve İSAR Vakfı adına başlatılması kararlaştırılmıştır.

Eserin ansiklopedik bir eser olmayıp, madde başlığını iyi bir şekilde tarif eden bir sözlük olmasına; terimlerin Türkçe tariflerinin yanı sıra, İngilizce ve Arapça mukabillerinin de bulunması, mukabil bulunamadığı takdirde tercüme edilmesi gibi bir çalışma planı da kabul edilmiştir.

Yaklaşık 12.500-13.000 kadar madde başlığı ihtiva edeceği tahmin edilen sözlüğün Şubat 2014’e kadar 8.500-9.00 kadar maddesinin ilk kontrolü tamamlanmış, kalan 3.000-4.000 kadar maddenin 500 kadarı ise hiç yazılmamıştır. En son yapılan toplantı tutanağına göre 2014 senesi sonuna kadar yazım ve kontrollerin tamamlanması hedeflenmiştir. Bu projenin ciddi bir şekilde takip edilerek tamamlanmasına çalışılmalıdır.

MECLİS KONUŞMALARI

2018 Yılı Dışişleri Bakanlığı Bütçesi Genel Kurul Konuşması

17 Aralık 2017

Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,

Dışişleri Bakanlığı 2018 mali yıl bütçesi ile ilgili MHP adına söz almış bulunuyorum. Sözlerimin başında Sayın Bakana, Bakanlığımızın güzide temsilcilerine hoş geldiniz der, başarılar dilerim.

Son günlerde ülkemizi, İslam dünyasını ve hak seven bütün insanlarımızı meşgul eden Kudüs-i Şerif konusu ile başlamak isterim.

Burada Sayın Devlet Bahçelinin sırf partimizi değil bütün Türk milletinin hissiyatını ifade eden şu sözlerini iktibas etmek isterim. “Kudüs ecdadımızın mirası, imanımızın mihrabı, anılarımızın Zeytin Dağı’yla simgeleşmiş, Harem-i Şerifle mühürlenmiş ilk kıblesidir”.

13 Aralık 2017 Çarşamba günü İstanbul’da toplanan “ABD yönetiminin Kudüs-ü Şerif’i işgalci güç İsrail’in sözde başkenti olarak tanıması ve ABD Büyükelçiliğinin Kudüs’e taşınacağına ilişkin açıklaması sonrasında durum değerlendirmesi maksatlı olağanüstü İslam Zirvesi Konferansı” ile ilgili tebriklerimi beyan etmek isterim. Türkiye’nin çok kısa zamanda bu toplantıyı akdetmesi ve başarılı bir organizasyon ve diplomatik bir maharetle sonuç bildirisini sağlamış olması, konsensüs ile zor şartlarda, önemsenmesi gereken bir başarıdır. Kabul edilen 23 maddelik zirve bildirisinin en önemli maddesi 8 nolu olanıdır. Müsaadenizle onu burada aynen okuyorum:

“Doğu Kudüs’ü Filistin Devleti’nin başkenti olarak ilan ediyor ve bütün devletleri Filistin Devleti’ni ve Doğu Kudüs’ün onun işgal altındaki başkenti olduğunu tanımaya davet ediyoruz”.

Türk devleti ve milleti hiçbir zaman Kudüs’ü, Kudüslüleri, Filistinlileri yalnız bırakmamıştır. Birinci Dünya savaşının sonunda bile, yani 1917’de Kudüs’te bir irtibat bürosu kurmuştur. İngiliz mandası döneminde yani 1918-1947’de Kudüs Başkonsolosluğumuz görev yapmıştır.

1947-1980 yılları arasında Kudüs’ün Corpus Seperatum statüsünde yani Birleşmiş Milletlerin taksim kararından sonra hiçbir devletin egemenliğine bağlı olmayan Kudüs’te Türkiye Cumhuriyetinin Başkonsolosluğu olmuştur. İsrail’i tanıyan ilk İslam ülkesi olan Türkiye 1967 savaşı sonrasında Kudüs’ün batısındaki kançılaryayı kapatmış, Doğu Kudüs’teki kançılarya ise 1980’e kadar faaliyetlerini sürdürmüştür. 1980’de İsrail parlamentosu olan Knesset’in Kudüs’ü tek taraflı karar ile İsrail devleti başkenti ilan etmesi ile BM Güvenlik Konseyi bir hafta sonra bu kararı reddetmiştir. Türkiye 1992’de Kudüs’ü ayrı bir Entite olarak yani Corpus Seperatum olarak gördüğü Kudüs’te Ankara’ya yani doğrudan Dışişleri Bakanlığına bağlı bir Başkonsolosluk kurmuştur.

Buna göre TC. Başkonsolosluğu 1992’den bu yana “de facto” olarak TC’nin Filistin Devleti ve Filistin ulusal yönetimi nezdindeki temsilcisi olarak görev yapmaktadır ve 2005 yılından bu yana bu Başkonsolosluğun başında Büyükelçi rütbesi ile değerli diplomatlarını görevlendirmiştir.

İslam ülkeleri de sırf Güvenlik Konseyi Kararı’nın lafzı ile yetinmenin ötesinde fiili olarak Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak tanımaları gerekir. Bütün gözler, şimdi yani zirveden sonra dünyanın gözü Türkiye üzerindedir ve zirve sonuç bildirisindeki 8 nolu kararın nasıl uygulanacağını beklemektedir.

Ayrıca geçtiğimiz dönemde İİT’nin Kudüs’ün mağdur Arap nüfusunun barınma, sağlık ve eğitim konularındaki acil ihtiyaçlarını karşılayacak stratejik planının kuvvetten fiile dönüştürürlerse vicdanlarının huzur içinde olmasını sağlarlar.

Bu zirvenin, esas itibari ile gözden kaçmaması gereken büyük başarısı, bölgemizin semalarında dolaşan ve mezhebi çatışmayı körükleyen Akbabaların kara emellerine en azından bugün için geçit vermemiş olmasıdır. Bu zirvede Sünni-Şii beraberliğinin tezahürü çok mühim bir gelişmedir. Bu zirve, bölge ülkelerinin, mezhebi çatışmaların uçurumuna yuvarlanmaması için bu momentumu yaratmıştır. Bunu korumak hepimiz için hayati öneme haizdir.

Zirvenin açığa çıkardığı diğer bir husus katılan coğrafi üç grup yani, Afrika, Asya ve Arap grupları arasında en yüksek katılım seviyesinin Asya ülkelerinde görüldüğüdür. Bu mülahaza İİT’nin işleyişi bakımından önemli olduğu gibi Asya ülkelerinde kamuoylarının Filistin ve Kudüs-i Şerif konusunda ne kadar hassas olduğunun delilidir.

Bu zirvede dikkatten kaçmaması gereken en önemli realitelerden birisi Arap ülkeleri arasındaki çekişmelerin Kudüs konusunda bile giderilmemiş olmasıdır. Bunun bizim açımızdan iki önemli sonucu vardır. Birincisi, alınan kararların uygulanması için gerekli insicamın temin edilmesinde karşı karşıya gelinecek zorluklara işaret etmektedir. İkincisi ise Türkiye’nin kardeş kavgası ve çekişmelerinin bir tarafı olmamasıdır. Bu konuda azami dikkati sarf etmeli, bu da hem zirve kararlarının uygulanması hem de Türkiye’nin yüksek menfaatlerinin sağlanması bakımından zaruridir.

Ülkemizin son yüz yıllık tarihinde en hassas, en muhataralı, çok riskli ve herkesin “Beka” endişesi içinde olduğu bu anda hep beraber dış politika bakımından göz önünde bulundurmamız gereken temel iki mülahazayı yüce Meclisin dikkatine ve takdirine arz etmek isterim. Birinci mülahaza tarihi, ikincisi ise günceldir.

Birinci Tarihi mülahaza şudur: Tam yüz sene önce Aralık 1917’de Osmanlı ordusu devletimizin 400 yıl dile kolay dört asır sulh, sükûn ve barış içinde koruduğu Filistin topraklarından ve onun tarihi ve mukaddes başkenti Kudüs-ü şeriften çekilmek durumundaydı (11 Aralık 1917). Tabii ki bu çekilme esnasında değişik cephelerde Osmanlı ordusu bir takım ihanet ve hezimetlere maruz kalarak zayiat vermiştir. Ancak bu aceleci yargıda bulunmadan büyük tarihçimiz Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın dediği gibi “Araplar konusunda hüküm verirken Kut’ül Amare’de bizimle olan yerel Arapları, Yemen’de ahde sadık kalarak, İtalyanları ve İngilizleri bölgeye sokmayan Arapları da hatırlamak gerekir” yani toptan değerlendirmeler ve hükümlerden kaçınmak lazım gelir.

Birinci dünya savaşında kaybeden Osmanlı kumandan ve yöneticilerden Türkiye Cumhuriyetini kuran vatanperver öncüler bu savaşlardan özellikle Arap cephelerindeki acı tecrübelere sahip olanlar ve bunların arasında bulunan Mustafa Kemal Paşa gereken dersleri çıkarmışlardır. Daha önce bu yüce Meclise 9 Aralık 2016 tarihinde, yine Dışişleri Bakanlığı bütçesi üzerine yaptığım konuşmada sözlerini iktibas ettiğim Atatürk’ün Dışişleri Bakanlığımıza tavsiyesi “Araplar arasında vuku bulacak ihtilaflara taraf olmayınız”. Evet, o savaşlarda ihanetin, hezimetin ve acı kırılmaların muhatabı olan neslin genç Türkiye Cumhuriyetine nasihat ve tavsiyesi buydu.

Biz bir yüz yıl sonra Suriye cephesinde ve Orta Doğu’nun başka sıcak cephelerinde bu ihtilaflara taraf olmamalıyız ve tarihi misyonumuzu, dış politika esaslarımızı bu başarılı stratejik temel üzerine yeniden kurmalıyız.

Bu tarihi mülahazadan sonra müsaadenizle dış politikamız ile ilgili ikinci mülahaza olan güncel bir hususla devam edeyim.

Türkiye’nin 1960’lı yıllardan beri takip ettiği dış politikanın temel vasfına baktığımızda o tarihlerden itibaren Türkiye’nin ikinci dünya savaşından sonra girdiği batı ittifakı ile olan tek boyutlu anlayışı terk ederek, milli menfaatleri kollayan komşularla daha sıcak ve çatışmaya mahal vermeyecek çok taraflı anlayışa yönelmeye başlamıştır. NATO İttifakı içinde Sovyetlere karşı ilk sadmeye hedef olan Türkiye Sovyetler Birliği ile ekonomik ilişkilerini büyük ölçüde geliştirmiştir ve sanayi hamlesini bu sayede başarı ile başlatmıştır. İki kutuplu dünya dengesi sona erince de 1990’lı yıllarda daha rahat gelişmeler olmuştur. Türkiye batı dünyası ile olduğu gibi doğu dünyası, İslam dünyası, Afrika, Asya ülkeleri ile iyi münasebetler geliştirmiştir. Bu güzel gelişmeler 2011 yılına kadar başarılı şekilde devam etmiştir. Türkiye’nin Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin başlaması, Türkiye’nin hem Batı’da hem de Doğu’da itibarını yükseltmiştir. Ancak 2011’de “Arap Baharı” diye bilinen orta doğu ülkelerini ve bölgeyi alt üst eden geniş halk hareketleri, Arap halklarının hürriyet, demokrasi ve onurlu hayat taleplerinin sürüklendiği çatışmacı mecraya evrildiği noktalar bahara hiç benzemedi. O dönemde benim kullandığım “Despotların sonbaharı” tabiri daha isabetli bir vasıflandırma olsa gerek. Bu da arka arkaya düşen ve düşmeye devam eden despotların enkazı ile teyit edilmiştir.

Türkiye 2011’de başlayan bu trajik olaylar karşısında başka ülkeler gibi şüphesiz hazırlıklı değildi. Burada bunun detaylarına girmek için kafi vaktimiz yoktur ancak görülen odur ki bölgedeki radikal değişimler vuku bulurken global aktörler kendi menfaatlerini kollarken, eski dost ve müttefiklerine riayetkar bir pozisyonda olmamaları, tavırların hızlı olarak zıt istikametlerde değişmesine yol açmıştır. Paramiliter gurupların oluşması, sözüm ona cihatçı ve din istismarcı terörist çetelerin hunhar tehditleri kafaları karıştırdı. Bölgede nazım rol oynayacak güçlerin arasındaki uyumsuzluk, vekâlet savaşları patlaması, krizin içinden çıkılmaz hale getirmiştir. Bütün bunlar Türkiye’nin milli menfaatlerini korumak için güç merkezleri ile ilişkilerin karmaşık hale dönüşmesine yol açmıştır. Türkiye adeta istikamet kaybeder hale gelmiştir. Türkiye Suriye ile 911 km’lik sınırı bunların neticesinde ancak 98 km.ye indirgenmiştir. Resmi müttefiklerimiz Türkiye’nin milli birliğine ve ülkenin toprağına ve üzerindeki egemenliğine tehdit olarak kabul ettiği PYD/YPG’ye silah, mühimmat ve siyasi destek vermeye başlamış ve halen devam etmektedir. Diğer taraftan resmen müttefik olmayıp fiilen müttefik olduğumuz Rusya benzer politikalar takip ettiği kimsenin dikkatinden kaçmamaktadır.

Bugün her şeyden önce yapılması gereken husus dış politikamızın bulunduğu istikametsizlik halinden kurtulup, yeni şartlar muvacehesinde milli menfaatleri azami ölçüde temin eden soğukkanlı üsluba dönmektir. İstikametsizlikten yeniden doğru istikamete dönmektir ve eskiden başardığımız çok yönlü sakin diplomasiye dönmektir.

Ortadoğu’da Vestfalya Barışı

Osmanlı’nın Orta Doğu coğrafyasından çekilmediği günden bugüne bu bölgeye istikrar ve huzur uğramadı. Osmanlı çekildikten sonra, yıkıldıktan sonra kurulan devletler arasında egemenlik dengesi, bir birbirini tanıma, topraklarını ve egemenliğini kabul etme yani “sovereignty” kavramı üzerine değil, büyük güçlerin himaye ve etki alanı üzerine kuruldu. Bütün Orta Doğu’nun, Fas’tan İran’a -İsrail dâhil- birbirlerinin egemenliklerini, sınırlarını, toprak bütünlüklerini kabul ettikleri bir Vestfalya Anlaşması’na ihtiyacı vardır. Bu herkesin birbirinin hükümranlık, egemenlik haklarını tanımasına dayalı bir proje olmalıdır.

Ancak sadece Vestfalya Anlaşması yeterli değildir. Bunun yanı sıra, savaşlara harcanan paranın; barışa, fakirliğin giderilmesine, radikalizm ve terörizm bataklığının kurutulmasına, kalkınmaya harcanması lazımdır. Yani Orta Doğu’nun bir de Marshall Planı’na ihtiyacı vardır.

Türkiye’nin öncülüğünü yapması lazım gelen şey Orta Doğu’da dengelerin yeniden kurulması olacaktır. 21’inci yüzyılda Orta Doğu’yu 20’nci yüzyıldan farklı kılacak huzur bölgesi hâline getirecek bu projeye ev sahipliği yapmamız gerekmektedir.

Bölge Uzmanı Yetiştirilmeli

İlk daimi temsilciliğimiz, 1793 yılında Sultan III. Selim tarafından Londra’da kurulmuştu. 2017 yılı itibariyle ise 236 yurtdışı temsilciliğimiz bulunuyor.

O günlerden bugünlere dünyanın çeşitli bölgeleriyle siyasi, diplomatik, ekonomik ilişkiler kurduk ve kurmaya devam ediyoruz. Pek çok ülke ve bölgede temsilciliğimizin olması takdire şayandır. Ancak bizler bu ülke ve bölgeleri ne kadar tanıyoruz, sorunlarını ne ölçüde biliyor ve çözümler üretebiliyoruz. Temsilcilik açtığımız ülke ve bölgelerde yerel sorunların neler olduğunu, bunların uluslararası siyaseti ve milli menfaatlerimizi ne derecede etkilediğini bizleri nasıl ilgilendirdiğini tesbit edecek uzmanlara ihtiyacımız vardır. Bu bakımdan bizim “bölge uzmanlarımız” var mıdır? Bölge uzmanı yetiştirme strateji ve planlarımız var mıdır? Böylesi strateji ve planların Bakanlığımız nezdinde geliştirilmesini temenni ediyoruz.

Bölge uzmanları, ilgili bölgeyi ana çalışma alanı olarak belirlemiş olmalı ve derinlikli çalışmalar yapmalı. Bölgenin yerel dillerinden en az ikisini araştırma yapabilecek düzeyde bilmeli. Uzmanı olduğu ülkenin arşiv ve kütüphanelerini tarayabilecek yeterlilikte olmalı.

Teşekkür ederim.

2017 yılı Dışişleri Bakanlığı Genel Kurul Bütçe Konuşması

09 Aralık 2016

Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,

2017 mali yılı Dışişleri Bakanlığı bütçesi üzerine Milliyetçi Hareket Partisi adına söz almış bulunuyorum. Konuşmama başlarken Yüce Meclisi ve aziz milletimizi saygıyla selamlıyorum. Sayın Dışişleri Bakanına ve Bakanlığın güzide temsilcilerine hoş geldiniz diyorum.

Değerli arkadaşlar, 65’inci Hükûmet göreve gelirken Sayın Başbakan Binali Yıldırım şu beyanda bulundular, Türkiye'nin yeni dış politikası hedefini şu şekilde ifade ettiler: “Bölgede ve dünyada dostlarını artıran, düşmanlarını azaltan bir dış politika anlayışıyla bölgesel iş birliğini güçlendireceğiz ve bölgesel kalkınmayı komşularımızla birlikte gerçekleştireceğiz.” Bu doğru hedefe herkes gibi biz de samimiyetle ve içtenlikle katılıyoruz. Fakat bu hedefin gerçekleşmesi için dayalı olduğu doğru bir strateji, bir dış politika anlayışının bulunması lazımdır. Bu strateji ise cumhuriyetin kuruluşundan itibaren benimsenen ve temelleri atılan dış politika prensiplerine uygun olmalıdır.

Cumhuriyetin kuruluşu sırasında atılan dış politika prensipleri ve temelleri nelerdir? Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal dış politika temel fikirlerini Bakanlığın müsteşarına verdiği şu talimatla ifade etmişti:

1. Arap Dünyasına karışmayacaksınız

2. Emperyalist ve kolonyalist devletlerin ardında görünmeyeceksiniz

3. Rusları tahrik etmeyeceksiniz.

Bu prensipler o günün Türkiye’si ve dünyasının sınırları içerisinde çizilmiştir. O gün yükselen bir küresel güç olarak Çin yoktur, Latin Amerika yoktur, Afrika yoktur. Fakat bu prensipler, o günkü dünya ve Türkiye’nin yakın komşuları için ve muhatap olduğu, iş birliği yaptığı veyahut yapmak durumunda olduğu ülkelerle ilgili olarak çok sağlam temel taşlarıdır. Bu prensipler, 21. yüzyıldaki karmaşık global ilişkiler karşısında yeterli olmayabilir. Türkiye o günden bugüne dış politika vizyonunu genişletmiştir. Ancak yine de bu direktifler günümüzde de geçerliliğini ve yol göstericiliğini korumaktadır. Türkiye, 1920’li ve 1930’lı yıllarda Atatürk’ün çizdiği 3 hedefe uygun olarak dış politikasını yürütmüştür. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye, Batı ittifakına katılmıştır fakat bu ittifaka katılırken dış politikasındaki bu prensiplerin bazılarında tavizde bulunmuştur. Mesela, Türkiye 1950’li yılların ortasında Cezayir’in bağımsızlığının aleyhine oy kullanmıştır. Temelde bu oy, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel prensiplerine aykırıdır. Bu durum, rahmetli Turgut Özal’ın Başbakanlığı döneminde Cezayir’e giderek özür dilemesiyle sona ermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, Batı ittifakına olan fazla bağımlılığının ceremelerini görmüştür. Nitekim Demokrat Parti döneminin sonunda olsun, sonraki dönemlerde, yani Demirel, Ecevit, Özal başbakanlıkları döneminde olsun dış politikada çeşitlilik prensibi temel alınmıştır. 1960’dan sonra gelen sağcısı olsun solcusu olsun bütün hükûmetler, Türk dış politikasının zenginleştirme ve çeşitlendirme politikası izlemişlerdir. 57’nci Hükümet döneminde Türkiye’nin Afrika’ya Açılım Eylem Planını kabul etmesi bu stratejinin bir ürünüdür. Batı’nın inhisarından çıkma Doğu ile yeni ilişkiler geliştirme stratejisi izlemişlerdir. Bu strateji, Sayın Devlet Bahçeli’nin beliğ ifadesiyle “Çift Başlı Selçuklu Kartalı” sembolüyle ruh ve anlam kazanmaktadır. Bu Kartalın, bir ayağı Batıda diğeri Doğuda; bir başı Batıya dönük, diğer başı Doğuya dönüktür. Bu strateji, Batıdan kopmayalım ama Doğuya da sırtımıza dönmeyelim demektir.

Dış politikada çeşitlilik prensibi, Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetleri tarafından 2009 yılına kadar başarılı bir şekilde yürütüldü ve dış politika hedefi haline geldi. Hatta 2004 yılında Türkiye dış münasebetlerde bir zirve yaşamıştır. 2004’te Türkiye iki büyük zafer kazanmıştır dış politika konusunda: Birisi, Avrupa Birliği müzakerelerin başlaması; diğeri de İslam İşbirliği Teşkilatının Genel Sekreterliğinin kazanılması. O günlerin şahidi olarak yakinen biliyorum ki, Türkiye, İslam dünyasındaki gücünü artırırken Batı dünyasındaki gücü artar, Batı dünyasındaki münasebetleri geliştikçe İslam dünyasındaki itibarı artar.

Bu başarılı siyasetin bir örneğini 2008 yılında görebiliriz. 2008’de Türkiye, kırk sekiz yıl sonra Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyeliğine talip olmuştu. Yapılan ilk oylamada ülkemiz, Avrupalı rakiplerini geride bırakarak, mesela, Avusturya’yı geride bırakarak,151 oyla Güvenlik Konseyi Geçici Üyesi olmuştur. Fakat ne yazık ki 2009 yılından itibaren Türk dış politikası farklı mecralara döküldü. Sayın Numan Kurtulmuş’un meşhur ifadesiyle “Reel Politics” yerine “Dream Politics” yani gerçeklere dayalı dış politika yerine, hayallere, hevâ ve heveslere, nostaljilere, ideolojilere dayalı bir dış politika takip etmeye başlandı. Hal böyle olunca 2014 yılında tekrar Güvenlik Konseyi Geçici Üyeliğine göreve talip olduğumuz zaman 3. turda ancak 60 oy alabilmiştik. Bu neyin göstergesidir? 2004’te kazanan Türkiye 2014 neden kaybediyor? Neden 2004 yılında Avrupa Parlamentosunda büyük bir coşkuyla 407 Evet oyu alan Türkiye bugün ters hisler içinde 479 Hayır oyu alıyor?

Değerli milletvekilleri, biz bu tespit ve eleştirileri sunarken maksadımız, tecrübe ve iyi niyeti ortaya koyarak hemdert olmaktır. Yani Fuzuli’nin dediği gibi “Dert çok, hemdert yok.” Biz işte hemdert olmaya çalışıyoruz ve Türkiye’nin bu sıkıntılardan bir an evvel kurtulması için birikimlerimizi arz ediyoruz.

Değerli milletvekilleri, 65’inci Hükûmetin “Dostları artırmak, düşmanları azaltmak.” hedefine ulaşmak için her şeyden önce nerede hata yapıldığı ve hangi stratejilerin değişmesi lazım geldiğini iyi anlamak lazımdır. Dahası bu hedefe inanan herkesin ve bütün ilgili kurumların desteğini kazanmakla, bu gerçekleştirilebilir. Burada örnek olarak Suriye meselesinden başlayarak analitik bir şekilde dış politika perspektifimizi arz etmeye çalışacağım.

Türkiye-Suriye ilişkileri çok engebeli bir yoldan çeşitli iniş ve çıkışlarla, karşılıklı gerginlik ve yumuşamalarla 2000’li yıllara ulaştı. Adalet ve Kalkınma Partisinin iktidara gelmesinden sonra ikili münasebetler bal kaymak noktasına geldi. Hatta sınırlar kalktı, bariyerler kalktı, vizeler kalktı ve iki ülke arasında muhteşem bir yakınlık oldu. Suriye bize sadece kendi pazarlarını değil, bütün Orta Doğu pazarlarını da açtı ve Türkiye bundan çok büyük yararlar sağladı.

Burada herkesin bilmediği veyahut çok az kişinin bildiği bir husus vardır ki, Suriye, Kuzey Kıbrıs için Lazkiye’den Mağusa’ya direkt seferler başlatmıştır. Türkiye’den başka bir ülke Kıbrıs sularına, Kıbrıs Havaalanına direkt sefer yapamıyor, sadece Türkiye yapıyor. Suriye bu ulaşım hattını açmıştı. Bu seferlerin ekonomik katkılarının ötesinde siyasi bir anlamı var. D i ğ e r ya n d a n 2011’de Dera’da başlayan ufak tefek öğrenci hadiselerinin karşısında Suriye rejiminin gayet zalim ve gaddar bir şekilde davranması işin şirazesinden çıkmasına yol açtı. Bu olaylar karşısında biz nasıl bir tavır aldık? Biz dedik ki: “Bu rejimi düşüreceğiz.” Peki, olur, düşürebilirsen düşür ama orada Baas Partisinin rejiminin ne kadar güçlü olduğunu bilinmeden, uluslararası aktörlerin Baas rejiminden ve Beşşar Esad’dan neyi bekleyip beklemedikleri ve kimin nerede duracağı fazla kestirilemedi. Sonunda ne oldu? Ateş bütün Suriye’yi sardı ve maalesef bu ateş bize intikal etti. İkinci mesele nedir?

İkinci mesele: İlk günden itibaren Suriye’ye müdahil olan dostumuz ve büyük bir aktör olan Rusya’nın Suriye rejiminin dıştan veya içten yapılacak baskıyla düşürülmesini kırmızı çizgi kabul etmişti. Bize, “bu sevdadan vazgeçin” demesine rağmen biz onları aksine ikna etmeye çalıştık. Tabii, kimin kazanıp kimin kaybettiğini görmüş oluyoruz. Batılı müttefiklerimize baktığımız zaman yani Amerika’ya, Avrupa’ya, onlar bizimle beraber ilk başta “Beşşar’ı düşüreceğiz, rejimi düşüreceğiz.” dediler. O zaman bize “Buyurun.” dediler, biz ise “Siz önce buyurun.” dedik. Daha sonra onlar vazgeçtiler. Libya’da Kaddafi’nin düşürülmesinden sonra yaşanan kaosu hatırlayınız. Kaddafi’nin öldürülmesinden sonra Libya’nın düçar olduğu kaotik durum burada olmasın herkes için lazım olan bir ülkenin varlığı muhataraya maruz kalmasın ABD, Avrupa ve İsrail rejimin saklanmasını, korunmasını istediler. O zaman da biz bunu kabul etmedik. Şimdi, Amerika bu şekilde, Rusya bu şekilde, Avrupa bu şekilde bir tavır aldılar. Hatta yeni seçilen Amerikan Başkanı Sayın Trump, Suriye’nin cumhurbaşkanını düşürmek ya da Suriye’ye müdahale etmek gibi hedeflerinin olmadığını esas hedeflerinin terörizmle mücadele etmek olduğunu beyan etti.

Son olarak Suriye’deki bu örneği tartışırken Suriye’deki iç dinamikler açısından bir örnek daha alalım. Nerede yanlış yaptık? Suriye kuzeyinde ayrımcı niyetler belirmeye başlayınca bunu Şam rejimine karşı koz olarak kullanmak istedik. Bu ayrımcı hareketin liderini kırmızı halıyla karşılayıp şimdi ise kırmızı bültenle yakalatmaya çalışıyoruz.

Şimdi burada biraz duralım ve düşünelim. Böylece yapılan temel iki temel hatanın altını çizelim. Suriye ve bölgedeki diğer ülkelerin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin korunması baştan itibaren Türkiye’nin temel tercihi olmalıydı. Suriye’nin güneydoğusunda 2011 yılında başlayan kıvılcımların söndürülmesine yardımcı olmalıydık. Bu kıvılcımların büyüyüp, ateşin Suriye’yi sarması sonrasında ülkemize sıçrayacağını ve bizi de yakacağını idrak etmeliydik. Bu noktada diyoruz ki, Sayın Başbakan’ın 65. Hükümet’in “dostları çoğaltmak, düşmanları azaltmak” diye özetlenebilecek isabetli dış politika hedefine ulaşmak için taktik adımlar atmak yerine stratejik hedefi yeniden kurgulayalım. Bu hedefi, hatalardan sarf-ı nazar ederek komşu, dost ve müttefik ülkelerle daha yapıcı bir üslup ve Türkiye’nin milli menfaatlerini gözeten bir anlayış içinde yeniden tespit edelim.

Sayın milletvekilleri, El Bab Harekâtı’na gelince yani Fırat Kalkanı Harekâtı’na baktığımız zaman, biz parti olarak bunun gerekli olduğuna inanıyoruz ama çok gecikmiş olduğuna inanıyoruz. Bu operasyonun 2016’da değil, 2012’de, 2013’te olması gerekirdi. Çünkü aynı meşruiyet gerekçeleri dün de vardı, bugün de var. Bugün gecikmiş olarak biz çok pahalı bir bedel ödüyoruz. 24 Ağustos 2016 tarihinden bugüne Fırat Kalkanı Operasyonu devam ediyor. Bu operasyonda 18 vatan evladını şehit verdik. 3 askerimiz ise kayıp oldu.

Şimdi, El Bab’daki durumun ne olacağını hiç kimse bilmiyor. Suriye rejimi Rusya’nın desteğiyle bizim için kırmızı çizgi olan Halep’i bitirmek üzere. Halep’te tarihte görülmeyen bir dram, bir trajedi yaşanıyor. Biz onlara dua etmenin ötesinde bir şey yapacak durumda değiliz çünkü bizim birçok kırmızı çizgimiz kaybolmuştur ve kala kala 98 kilometrelik çizgimiz kalmıştır. Şimdi, El Bab’tan sonra herhâlde bize bir yeşil ışık yanmıyor, sarı ışık da yok herhâlde, kırmızı ışık yanıyor fakat burada tehlikeli bir şey var. Bütün Halep’i düşüren rejimin güçleri yani Suriye ordusu ilerlediği zaman, Türk ordusuyla karşı karşıya gelecek mi? Halep’teki Rusya-Rejim hamlesi sonrasında Suriye Ordusu El-Bab’a yönelecek gibi gözüküyor. PYD’ de El-Bab’ı ele geçirme amacıyla manevralar yapıyor. El-Bab’ın kontrol ve denetim altına alınması bölgesel denklemin yeniden kurulması demektir. Bu çok vahim bir durum. Bunu düşünmek lazım. El Bab demek “kapı” demektir. Kapının tek yönlü olmasını temenni ederiz ama kapı çift yönlü de olabilir, döner kapı da olabilir. Bu El-Bab’ın yani Kapı adını taşıyan bu stratejik konumun yakın zamanda “döner kapı” haline gelmemesini ve yeniden Türk topraklarına tehdit kaynağı olmamasını nasıl temin edeceğiz? Bunu yapmak, yaptırmamak Türkiye devletinin gücü içerisinde olmalıdır, hem yumuşak gücü hem sert gücü. Fakat, bunu nereye kadar yapacağız? Türkiye’nin asıl amacı, Suriye’yle askeri rekabet ve çatışma yaratmak değildir, olmamalıdır. Bölgede giderek tırmanan gerilim Türkiye ile Suriye arasında bir silahlı çatışmaya dönüşme riski taşımaktadır. Şimdi aziz arkadaşlarım, sormak istiyorum “Esad’ın hükümranlığına son vermek için” çatıştığımız rejim ile nasıl bir arada yaşayacağız? Barış masasında nasıl oturacağız? Sonrasında komşuluğumuzu nasıl yürüteceğiz?

Özetleyecek olursak, hatalarımız nerede? Suriye’de iki hatamız var, temel hata olarak, bir: Ateş başladığı anda, küçük kıvılcımlar varken oraya su serpecektik. Biz ise su serpmedik ve bu ateş bütün Suriye’yi sardı. Suriye’den de bize intikal etti. Durum, birinci mesele bu.

İkinci mesele: Çok bir büyük bir hata, biz rejimi düşürmeye çalıştık ama o rejimi düşürmek bizim millî menfaatimize hizmet etmez. Onu düşürmek bizim millî menfaatlerimizi haleldar eder. Bizim, komşularımızın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumamız lazım çünkü bizimkinin de garantisi odur ama biz bunları yapmadık.

Sayın Bakanım, Musul-Telafer meselesine dönmek istiyorum. Hatırlatmak istiyorum, Musul’a askerî harekât yaparken ve bize “Hayır, giremezsiniz, yapamazsınız.” dedikleri zaman, biz “B planımız, C planımız var.” dedik. Sayın Genelkurmay Başkanımız Amerika’daki muhatabıyla Washington’da yaptığı görüşmede “Türkiye Musul operasyonuna hava unsurlarıyla katılması konusunda anlaşma sağlanmıştır.” dedi. Ama biz hava harekâtının yapıldığını bilmiyoruz. Şimdi, oradaki Türkmen kardeşlerimizin durumu perişandır ve burada bize, partimize büyük bir yük düşüyor. Bize bilgiler geliyor, elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz. Fakat, mesela, Ninova İl Meclisi Başkan Yardımcısı Nurettin Kaplan Bey “Telafer büyük bir dram yaşıyor.” diye açıklama yapmıştır. Telafer’den kaçarak Kilis ili karşısında yer alan Azez’ye ulaşan Türkmen sayısı bugün 10 bini geçmiştir. Bugün, Şii milislerden oluşan Haşdi Şabi’nin işkence videoları internette dolaşıyor. Bölgeden, Türkmen kardeşlerimizle ilgili üzücü ve endişe verici haberler geliyor. Biz ne yapacağız ve bu C planı, B planı nedir?

Burada bakışımızı birazda Batı’ya çevirip AB ile ağır aksak devam eden ilişkilerimize bir göz atalım. Türkiye’nin hayati meselesi olan Avrupa Birliğiyle ilişkilerimiz ve bunların alternatifi olup olmadığı meselesine. Sayın Başbakanın bu konudaki son beyanatını çok doğru buluyoruz, keşke böyle bir tartışma olmasaydı. Avrupa kurumlarının ve bazı ülkelerin 15 Temmuz darbesi konusundaki bigâne tavrı ile Türkiye’nin terörün çeşitli örgütleriyle mücadelesine müttefiklerinden beklenen desteği göstermemesi hepimizi üzmüştür. Ülkemizin milli gurur ve milli haysiyeti söz konusu olduğunda elbette ki muvafık veya muhalif aynı dayanışma anlayışında bir ve beraber olmamız gerekir. Ancak Avrupa’nın sadece bu tavrı, köprülerin atılması, kapıların kapatılması, ilişkilerin koparılması için makul bir gerekçe olabilir mi?

Tüm bunlara ilave olarak, 2004 yılında Avrupa Parlamentosunda Türkiye ile müzakere süresinin başlaması için yapılan oylamada 407 Evet oyu verilmişti. O günden bugüne dış politikada yapılan stratejik hatalar bizi 479 Hayır oyu verilen “üyelik müzakerelerinin dondurulması” kararına getirdi. 2004’te AB’nin resmi dillerinde ve Türkçe “EVET” ibarelerini taşıyan levhalarla müzakere süreci başlarken, bugün yani 12 yıl sonra neden hepsi aleyhimize döndü. Bütün sıkıntılarına ve Avrupalı tarafların taahhütlerine sadık olmamalarına, bizleri çok zaman hayal kırıklığına düşüren davranışlarına rağmen AB ile 53 yıldır yürüttüğümüz bu yarım asırlık müktesebatın “milli menfaatlerimiz” pahasına heder edilmemesi gerekir.

Şimdi, Merkez Bankası verilerine göz atacak olursak, Türkiye, ticaretinin neredeyse yüzde 50’sini AB ülkeleri ile yapmaktadır. 2004 yılında başlayan müzakere süreciyle ülkemize AB ülkelerinden gelen doğrudan yatırımların ivme kazandığı bir gerçek. Öyle ki, ülkemize, sadece AB ülkelerinden 2002 – 2015 yılları arasında 92 milyar dolar yatırım yapılmıştır. Bu sürede Asya ülkelerinden ülkemize 6 milyar dolar, körfez ülkelerinden ise 9 milyar dolar yatırım yapılmıştır. Öte yandan sadece 2015’te ülkemizin AB ülkelerine ihracatı 143 milyar dolar iken ŞİÖ üyelerine 8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kısacası Türkiye’nin toplam ihracatı içinde AB’nin payı yüzde 44,5 iken ŞİÖ üye ülkelerinin payı yüzde 6’dır. Böylesi bir tablo varken, hissi ve reaksiyoner olmadan ülkenin temel menfaatlerini göz önünde bulundurmak zorundayız. Bu tablo karşısında, “Aklı-selim”, Türkiye AB münasebetlerinin “defteri dürülebilir mi?” Şanghay Beşlisi daha doğru ifadeyle Altısı veya resmi ifadeyle Şanghay İşbirliği Teşkilatı AB’nin yerine ikame edilebilir mi? Bu sorulara verilecek cevap elbette ki “Hayır!” olacaktır. Zira Şanghay İşbirliği Teşkilatı esas itibariyle “Güvenlik ve Savunma” temeli üzerine kurulmuştur. Biz ise bunun tam karşısında yer alan NATO üyesiyiz. Şimdi ticaretimizin yüzde 50’si yerine Şanghay ülkeleri ile yüzde 6 olan ticareti mi tercih edeceğiz? Hem NATO hem Şanghay bir arada olamayacağına göre, milli menfaatlerimiz gereği hangi tarafı tercih edeceğiz? Elbette ki, çok yönlü dış politikaya devam etmeliyiz, ama temkin içinde. Siz eğer eski müttefikleriniz ile münasebeti bozar, aradaki güven hislerini zedelerseniz, sormak istiyorum, yeni müttefiklerinizin güvenine sahip olabilir misiniz?

Son olarak, Türkiye’nin elbette Şanghay teşkilatıyla münasebetleri olması başka, Latin Amerika’yla münasebetleri olması başka, İslam dünyasıyla münasebetleri olması başkadır. Ama bu münasebetler başkalarının alternatifi, “Biz burasını bırakacağız, buraya gideceğiz.” manasında olursa, biz eski müttefiklerimizin güvenini kaybedersek yeni müttefikler bize güvenmez. Bunun altını çizmek lazım. Her şeyden önce öngörülülük ve güvenilebilirlik olması lazım.

Sayın Bakanım, Kıbrıs konusunda Milliyetçi Hareket Partisinin tavrı çok açık ve nettir. İki kesim esasına dayalı olarak adada yaşayan Türklerin tarihi ve ahdî müktesebatının korunması ve Türkiye’nin garantörlük, emniyet supabının korunması noktasındadır.

Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’na Komisyon görüşmeleri sırasında bu adalar meselesini sormuştuk, daha önce de yazılı olarak sormuştuk. Sayın Bakan, cevaben “adaların hukuki ya da fiziki şartlarında herhangi bir değişiklik olmamıştır” demişti. Yine bu haftaki görüşmelerde Adalet Bakanı Sayın Bekir Bozdağ aynı ifadeleri tekrarladı. Fakat özellikle, basında çıkan Aydın’a bağlı başta Yunanlıların Marathi adası dedikleri ada ve Eşek, Nilüfer ve Bulamaç Adalarıyla ilgili resimler, oradaki Yunan yapıları, polis karakolu, Yunan bayrağı bu meselenin bu kadar basit olmadığını gösteriyor. Bu ada resmi kayıtlarımıza göre bizim egemenliğimiz altında yer alıyor. Basına yansıyan görüntüler bu açıdan endişe verici. Biz sizlerden şunu rica ediyoruz: Bizi aydınlatınız, bu yüce Meclise anlatınız. Tabii, dış politikayla ilgili dosyada da çok hassas meselelerinin olduğu her zaman farz edilen bir şeydir, belki burada da bazı hassas şeyler olabilir. Bunu siz takdir buyurursunuz ve bu Meclis veya bu Meclisin Dışişleri Komisyonu, Millî Savunma Komisyonu sizi dinleyebilir. Bunun takdirini size bırakıyoruz.

Sözlerime son verirken Mavi Marmara konusunda bir şey söylemek istiyorum. Bugün, elan, İstanbul’da 7. Ağır Ceza Mahkemesinde bu dava görülüyor. Şimdi, anlaşmada, 4’üncü maddede Türk vatandaşlarının bu haklarından vazgeçilmesine ilişkin hüküm var. Bu arada, savcının talebiyle Adalet Bakanlığından mahkemeye giden talimatta davanın düşürülmesine karar verilmesi isteniyor. Anlaşmanın 5’inci maddesine göre de yurt dışında Türk vatandaşlarının açacağı davaların da tazminatını Türk devleti, Türk Hükûmeti ödeyecektir. Şimdi, biz bunu nasıl kabul edebiliriz? Yani bu mesele 20 milyon doları almak, dağıtmak meselesi değil ki. Bu kadar insan, 10 kişi şehit edildi ve Türkiye o süre içerisinde çok önemli şeyler yaptı. Sonunda, 20 milyona ve tazminat olarak değil, telafi parası “compensation” diye İngilizce metindeki ifadesiyle. Anlaşmaya esas alınan İngilizce metinde “tazminat” kelimesi bulunmuyor. O bakımdan, bu hususta Türk kamuoyu tahmin olmuş değildir.

Değerli arkadaşlar, Türkiye'nin hatalardan arınmış bir stratejiyi önemsemesi, yeni pozisyonlar alması lazımdır. Türkiye'nin hatalardan arınmış bir stratejik plana ihtiyacı vardır ve bunun yeniden benimsenmesi lazım. Yeni pozisyonlar alması gereğini bir daha hatırlatarak burada bir cümleyle kapatmak istiyorum.

Sayın Bakan, sizin ve yanınızdaki değerli arkadaşların, bilhassa yeni göreve gelen değerli yardımcılarınızın ne kadar tecrübeli olduğunu biliyoruz. Bugün karşı karşıya olduğumuz bu sıkıntıların bir kısmı sizin döneminden önce başlamıştır. Siz masumsunuz ama siz müteselsilen kefilsiniz ve sorumlusunuz; masumsunuz ama sorumlusunuz. Biz diyoruz ki: Dış siyaset nostaljiyle, hevesle, havayla olmaz, dış politika ideolojik bağımlılıkla, hayallerle olmaz. Türkiye’nin artık bu hayal ve heveslerden kurtulması lazım, millî menfaatlerini yeniden hesaplaması lazım. Bu temennilerle, tekrar güvenirlilik ve öngörülebilirlik prensiplerine riayet edilmesi lazımdır. Son olarak dış politikamızın yürütüldüğü üslup konusunda geleneklerimize ve evrensel normlara riayet etmek yerine iç siyasi çekişmelerde bile tercih edilmeyen ve iç siyaseti kutuplaştıran, sertleştiren bir üslubun kullanılması ne kadar zararlı olduğunu hep görmekteyiz. Bu da bizim duçar olduğumuz “yalnızlığın” mühim bir müsebbibi değil midir?

Teşekkür ederim.

MÜESSESELEŞME VİZYONU

BASIN AÇIKLAMALARI

MHP İstanbul Milletvekili Sayın Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun 07 Mayıs 2018 Tarihli Basın Açıklaması

24 Haziran seçimlerine sayılı günler kala, ülkemizin içinden geçmekte olduğu bu hassas süreçte, ayrıştırıcı ve kutuplaştırıcı dille yazılan birtakım haberler basına yansımıştır. Bu gerekçeyle bir basın açıklaması yapılması ihtiyacı hâsıl olmuştur.

Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu, 2014 yılı Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nde davet üzerine “Çatı Aday” olarak gösterilmiş ve o günün zorlu şartlarında yüzde 38,5 oranında oy alarak başarılı bir sonuç elde etmiştir. Dikkatle incelendiğinde, bu başarılı neticenin İhsanoğlu’nun yürüttüğü nezih ve dürüst kampanyanın bir eseri olduğu görülecektir.

Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrasında ise davet üzerine girdiği 7 Haziran seçimlerinde İstanbul MHP Milletvekili olarak seçilmiş ve MHP çatısı altında siyasi hayatına devam etmiştir.

Sayın İhsanoğlu, bugüne kadar öncelikle Ülkemizin ve yüce Milletimizin milli menfaatleri için yapılması lazım gelen ne varsa vicdani sorumlulukları gereği milletvekili yeminine sadık kalarak yerine getirmiştir.

13 Mart 2018 tarihinde Bakü’de rahatsızlanarak kalp krizi geçiren Sayın İhsanoğlu başarılı bir operasyonla sağlığına yeniden kavuşmuştur. Bu süreçte, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Devlet Başkanı Sayın İlham Aliyev, Başbakanımız Sayın Binali Yıldırım, MHP Lideri Sayın Devlet Bahçeli ve CHP Lideri Sayın Kemal Kılıçdaroğlu yakın ilgi ve desteklerini eksik etmemiştir.

2 Mayıs 2018 tarihli MHP Grup Yönetim Kurulu Toplantısında alınan kararla, MHP’nin Cumhurbaşkanı adayı belirlenmiştir. Sayın İhsanoğlu, toplantının yapıldığı gün ve akabinde nükseden rahatsızlığı dolayısıyla seyahat edememiş ve Ankara’ya gelememiştir. Sağlık sorunları nedeniyle mazeretli olarak bu toplantıya katılamamıştır. MHP tarafından yapılan açıklamada, Sayın İhsanoğlu ile Samsun MHP Milletvekili Sayın Erhan Usta’nın mazeretli olarak katılamadığı hususu açıkça belirtilmiştir.

Tüm bu açıklamalara rağmen bazı mahfiller ısrarla, kasıtlı ve hedefli haberleri servis etmeye devam etmektedir.

Bununla birlikte, yine aynı şekilde Sayın İhsanoğlu’nun 27. Dönem Milletvekilliği Seçimlerine katılmaması, bir polemik malzemesi yapılmaya çalışılmaktadır. Bu sebeple altını çizerek belirtmek gerekir ki, Sayın İhsanoğlu 27. Dönem Milletvekili Seçimlerine katılmak amacıyla başvuru yapmamıştır.

Kamuoyunun bilgisine saygıyla duyurulur.

DİĞER KONUŞMALAR

YAYINLANMAMIŞ METİNLER

TOPLANTILAR

MAKALELER

"Oxford Science and Religion"

Edited By Joh Hedley Brooke and Ronald L. Numbers

Oxford University Press, 2011

“Modern Turkey and the Ottoman Legacy”

The Great Ottoman Turkish Civilisation

Editör Kemal Çiçek

Ankara: Yeni Türkiye 2000’nin içinde, c.3., 229-240

“Modern Turkey and the Ottoman Legacy”

The Great Ottoman Turkish Civilisation

editör Kemal Çiçek

Ankara: Yeni Türkiye 2000’nin içinde, c.3., 229-240

“Modern Türkiye ve Osmanlı Mirası”

Osmanlı

editör Güler Eren

Ankara: Yeni Türkiye Yayınları 1999.’un içinde, c.7, 529-542

“Scholars of Andalusian Origin and Their Contribution to Ottoman Science”

Suhayl: International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilization

vol.14 (2015): 9-48

“Institutionalisation of Science in the Medreses of pre-Ottoman and Ottoman Turkey”

Turkish Studies in History and Philosophy of Science

editör Gürol Irzık ve Güven Güzeldere Netherlands: Springer

2005’in içinde 265-283

“Al-Othmaniyyun wa Bidayati İttisalihim bi’l-Ulum wa al-Taknolodjiyya al-Awrubiyya”

Madjalla al-Tarikh al-Arabi

no. 30 (2004): 7-37

“Ottoman Educational Institutions”

Ottoman Civilization

editör Halil İnalcık ve Günsel Renda Ankara: Milli Kütüphane Yayınları

2003’ün içinde, c.1, 344-385

“Science in the Ottoman Empire”

Ottoman Civilization

editör Halil İnalcık ve Günsel Renda Ankara: Milli Kütüphane Yayınları

2003’ün içinde, c.1, 318-343

“Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim”

Osmanlı Uygarlığı

editör Halil İnalcık ve Günsel Renda Ankara: Milli Kütüphane Yayınları

2003’ün içinde, c.1, 344-385

“Osmanlı İmparatorluğu’nda Bilim”

Osmanlı Uygarlığı

editör Halil İnalcık ve Günsel Renda Ankara: Milli Kütüphane Yayınları

2003’ün içinde, c.1, 318-343

“Epilogue” The Different Aspects of Islamic Culture Volume Five: Culture and Learning in Islam

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

Paris: UNESCO

2003’ün içinde, 811-814

“Cross-Fertilization Between Arabic and Other Languages of Islam”

The Different Aspects of Islamic Culture Volume Five: Culture and Learning in Islam

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

Paris: UNESCO 2003’ün içinde, 103-118

“Osmanlı Medrese Geleneğinin Doğuşu”

Belleten

66 (247)

(Aralık 2002): 849-903, 1 katlı hrt

“Science, Technology and Cultural Diversity: From the Ottoman Empire to the National States” (Efthymios Nicolaidis ile birlikte)

Multicultural Science in the Ottoman Empire

editör Ekmeleddin İhsanoğlu, Kostas Chatzis ve Efthymios Nicolaidis

Turnhout: Brepols 2003’nin içinde, 7-11

“Otoman Educational and Scholarly Scientific Institutions”

History of The Ottoman State Society & Civilisation

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul: IRCICA 2002’nin içinde, c. 2, 357-515

“Ottoman Science: The Last Episode in Islamic Scientific Tradition and the Begining of European Scientific Tradition”

Science, Technology and Industry in the Ottoman World

editör Ekmeleddin İhsanoğlu, Ahmed Djebbar ve Feza Günergun

Turnhout: Brepols 2000’nin içinde, 11-48

“Osmanlı Medrese Tarihçiliği’nin İlk Safhası (1916-1965)”

Belleten

64 (240)

(2000): 541-582

“The Initial Stage of the Historiography of Ottoman Medreses (1916-1965)”

Archivum Ottomanicum

18 (2000): 41-85

“Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları”

Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi

editör ve önsöz Ekmeleddin İhsanoğlu İstanbul: IRCICA

1998’in içinde, c. 2., 223-361

“Osmanlı Bilimi Literatürü”

Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi

editör ve önsöz Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul IRCICA 1998’in içinde, c. 2, 363-444

"Modernization Efforts in Science, Technology and Industry in the Ottoman Empire (18-19th Centuries)"

The Scientific Thought in the Modern Greek World 18th-19th Century: Proceedings of the International Congress on History of Science

Athens: Centre for Neohellenic Research

1998'in içinde, 45-67

“Connaissance de l’Autre et Équivalences Culturelles”

La Première Histoire de France en Turc Ottoman: Chroniques des Padichahs de France

1572 çeviren ve editör Jean-Louis Bacque-Grammont

Paris: L’Harmattan 1997’nin içinde, LXIII-LXIX

"Changes in Ottoman Educational Life and Efforts Towards Modernization in the 18th-19th Centuries"

The Introduction of Modern Science and Technology to Turkey and Japan: International Symposium October 7-11

1996 editör Feza Günergun ve Kuriyama Shigehisa

Tokyo: International Research Center for Japanese Studies’nin içinde, 119-136

“Ottomans and European Science”

Scientific Aspects of European Expansion

editör William K. Storey Hampshire: Variorum

1996’nın içinde, 315-326

"Osmanlı Türkiyesi’nde Kültür ve Bilim Hayatında Tüzel Kişiliğin Gelişmesi ve Teşkilatlanmanın Başlaması"

Erdem; Aydın Sayılı özel Sayısı-I

9 (25)

(Mayıs 1996): 265-292

“Modernization Efforts in Science, Technology and Industry in the Ottoman Empire (18th and 19th Centuries)”

The Introduction of Modern Science and Technology to Turkey and Japan: International Symposium

October 7-11 1996; editör Feza Günergun ve Kuriyama Shigehisa

Tokyo: International Research Center for Japanese Studies’nin içinde, 15-35

"Genesis of Learned Societies and Professional Associations in Ottoman Turkey"

Archivum Ottomanicum

editör Görgy Hazai

14 (1995/96): 161-189

"Aviation: The Last Episode in the Ottoman Transfer of Western Technology"

Journal of the Japan-Netherlands Institute

vol. 6 (1996): 189-219

"Les Ottomans et la Science Européenne"

Les Écoles Savantes en Turquie: Sciences, Philosophie et Arts ou Fil des Siècles

editör Sakine Önen ve Christine Proust

Istanbul: Les Éditions ISIS 1996'nın içinde, 165-171

"The Genesis of "Darulfünun": An Overview of Attempts to Establish the First Ottoman University"

Histoire Économique et Sociale de l'Empire Ottoman et de la Turquie (1326-1960): Actes du Sixième Congrès International Tenu à Aix-en-Provence du 1er au 4 Juillet 1992

editör Daniel Panzac

Paris: Peeters 1995'in içinde, 827-842

"Fatih Külliyesi Medreseleri Ne Değildi!: Tarih Yazıcılığı Bakımından Tenkit ve Değerlendirme Denemesi"

İstanbul Armağanı 1: Fatih ve Fetih, yay. haz. Mustafa Armağan

İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı

1995'in içinde, 105-136

"Al-Othmaniyyun wa Bidayat-i İttisalihim bi'l-`Ulum wa al- Taknolojya al-Awrubiyya"

Tarikh al-Arab wa al-Alam= History of the Arabs and World

18 (150)

(Temmuz-Ağustos 1994): 3-22. (Arapça)

"Tıp Eğitiminin Türkçeleşmesi Meselesinde Bazı Tesbitler (Feza Günergun ile birlikte)

Türk Tıp Tarihi Yıllığı= Acta Turcica Historiae Medicinae 1: I. Uluslararası Tıp Tarihi ve Deontoloji Kongresine Sunulan Tıp Tarihi İle İlgili Bildiriler

editör (edited by), Arslan Terzioğlu İstanbul

1994'ün içinde, 127-134

"Osmanlı Havacılığına Genel Bir Bakış"

Çağını Yakalayan Osmanlı: Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri (Mustafa Kaçar ile birlikte)

İstanbul: IRCICA

1995'ün içinde, 497-596

"The Group of Scholars Known as Members of Beşiktaş Cemiyet-i İlmiyesi (Beşiktaş Learned Society)"

Ciépo-Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi: VII. Sempozyumu Bildirileri (7-11 Eylül 1986: Peç)

editör J.L. Bacqué-Grammont, İ. Ortaylı ve E. van Donzel

Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu 1994'ün içinde, 87-96

"Endülüs Menşeli Bazı Bilim Adamlarının Osmanlı Bilimine Katkıları"

Belleten

58 (223)

(Aralık 1994): 565-605

"Dârulfünûn: Mefhum ve Müessese Olarak Sultan II. Abdülhamid Dönemine Kadar Gelişmesi"

Sultan II. Abdülhamid ve Devri Semineri: 27-29 Mayıs 1992: Bildiriler

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi

1994'ün içinde, 173-190

"Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin Kuruluş ve Faaliyetleri"

X. Türk Tarih Kongresi

c. 5

Ankara: Türk Tarih Kurumu 1994'ün içinde, 2168-2189, levha 463-465

"Dârülfünûn Tarihçesine Giriş (II) Üçüncü Teşebbüs: Dârülfünûn-ı Sultani"

Belleten

57 (218)

(Nisan 1993): 201-239

"Başhoca İshak Efendi Pioneer of Modern Science in Turkey"

Decision Making and Change in the Ottoman Empire

editör Caesar E. Farah Kirksville: The Thomas Jefferson University Press

1993'ün içinde, 157-168

"Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Bilim ve Eğitim Anlayışı"

150. Yılında Tanzimat

editör Hakkı Dursun Yıldız

Ankara: Türk Tarih Kurumu 1992'nin içinde, 335-395

"Tanzimat Döneminde İstanbul'da Dârülfünûn Kurma Teşebbüsleri"

150. Yılında Tanzimat

editör Hakkı Dursun Yıldız

Ankara: Türk Tarih Kurumu 1992'nin içinde, 397-439

"Ottomans and European Science"

Science and Empires editör Patrick Petitjean... [ve öte.]

Dordrecht: Kluwer Academic Publishers

1992'nin içinde, 37-48

"Ottoman Science in the Classical Period and Early Contacts with European Science and Technology"

Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World: Proceedings of the International Symposium on "Modern Science and the Muslim World"

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul IRCICA 1992'nin içinde, 1-48

"Osmanlıların Batı'da Gelişen Bazı Teknolojik Yeniliklerden Etkilenmeleri"

Osmanlılar ve Batı Teknolojisi: Yeni Araştırmalar ve Yeni Görüşler

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1992'nin içinde, 121-139

"Osmanlılar ve Avrupa Bilimi"

çeviren Osman Bahadır Bilim Tarihi

no. 5

(Mart 1992): 3-11

"Introduction of Western Science to the Ottoman World: A Case Study of Modern Astronomy (1660-1860)"

Transfer of Modern Science and Technology to the Muslim World: Proceedings of the International Symposium on "Modern Science and the Muslim World"

editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul: IRCICA 1992'nin içinde, 67-120

"Bilim Dünyası'nda Yeni Bir Kurum"

Hürriyet Gösteri-Sanat Edebiyat Dergisi

no. 140 (Temmuz 1992): 70-72

"Batı Bilimi ve Osmanlı Dünyası: Bir İnceleme Örneği Olarak Modern Astronomi'nin Osmanlı'ya Girişi (1660-1860)"

Belleten

56 (217)

(Aralık 1992): 727-774 [6] s. levha

"Some Remarks on Ottoman Science and Its Relation with European Science and Technology up to the End of Eighteenth Century"

Journal of the Japan-Netherlands Institute: Proceedings of the International Congress Transfer of Science and Technology (1st: 5-7 June 1991, Amsterdam)

(1991): 45-73

"Modern Bilimlerin Türkiye'ye Girişi: Tanzimat'ın İlanına Kadar"

Temel Bilimlerin Önemi ve Uygulamalı Bilimlerin Gelişmesindeki Rolü

editör İsmet Ertaş

İzmir: Ege Üniversitesi Fen Fakültesi 1991'in içinde, 55-83

"Mecmua-i Ulum-i Riyaziye" (Feza Günergun ile birlikte)

1. Türkiye I. Felsefe Mantık-Bilim Tarihi Sempozyumu Bildirileri (19-21 Kasım 1986: Ankara)

editör Kenan Görsoy ve Alparslan Açıkgenç

İstanbul: Ülke Yayınevi 1991'in içinde, 46-50

"Dârulfünûn Tarihçesine Giriş: İlk İki Teşebbüs"

Belleten

54 (210)

[7]

"Aynı Münasebetle İki Nutuk: Sultan II. Mahmud'un Mekteb-i Tıbbiye Ziyaretinde İrad Ettiği Nutkun Hangisi Doğrudur" (Mustafa Kaçar ile birlikte),

Tarih ve Toplum

no. 83

(Kasım 1990): 44-48.

"Osmanlı Dönemi İlmi ve Mesleki Cemiyetleri: Bilim Tarihi Açısından Bir Değerlendirme"

(Feza Günergun ile birlikte), Seminer (Felsefe), sayı, 6: II. Türkiye Felsefe, Mantık ve Bilim Tarihi Sempozyumu

11-13 Kasım 1987: İzmir, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

1989'un içinde, 133-139.

"Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn Başhocası İshak Efendi: Hayatı ve Çalışmaları Hakkında Arşiv Belgelerine Dayalı Bir Değerlendirme Denemesi"

Belleten, 53 (207-208), (Ağustos-Aralık 1989): 735-765, [9].

"Türkçe Tıbb-ı Nebevî Yazmaları"

Tıp Tarihi Araştırmaları

2, (1988): 34-39.

"Dukhul al-'Ulum al-Haditha İla al-`Alam al-İslami= Introduction of Modern Sciences to the Muslim World"

Muhadarat al-Mawsim al-Thaqafi (4.: 1987-1988: Abu Dhabi),

Abu Dhabi: Mu'assasat al-Thafafa wa al-Funun al-Madjmu` al-Thaqafi

1988'in içinde, 241-279. (Arapça).

"Some Critical Notes on the Introduction of Modern Sciences to the Ottoman State and the Relation Between Science and Religion up to the End of 19th Century"

Comité International d'Études Pré-Ottomanes et Ottomanes: VIth Symposium, Cambridge, 1st-4th July 1984,

editör J.L. Bacqué-Grammont ve E. van Donzel, İstanbul; Paris; Leiden: The Divit Press,

1987'nin içinde, 235-251.

"Osmanlılarda İlim-Din Çatışması Var mıydı ?"

İnsan ve Kainat

(Nisan 1987): 55-60.

"19. Yüzyıl Başında Kültür Hayatı ve Beşiktaş Cemiyet-i İlmiyesi"

Belleten, 51 (200), (Ağustos 1987): 801-828.

"19. Asrın Başlarında-Tanzimat Öncesi-Kültür ve Eğitim Hayatı ve Beşiktaş Cemiyet-i İlmiyyesi Olarak Bilinen Ulema Grubunun Buradaki Yeri"

Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, editör Ekmeleddin İhsanoğlu,

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; IRCICA,

"Modernleşme Süreci İçinde Osmanlı Devletinde İlmi ve Mesleki Cemiyetleşme Hareketlerine Genel Bir Bakış"

Osmanlı İlmî ve Meslekî Cemiyetleri, editör Ekmeleddin İhsanoğlu,

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; IRCICA,

1987'nin içinde, 1-32.

"Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin Kuruluş ve Faaliyetleri"

Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi; IRCICA,

1987'nin içinde, 197-220.

"Cemiyet-I İlmiye ve Mecmua-ı Ulûm"

Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, editör Ekmeleddin İhsanoğlu

İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

IRCICA, 1987'nin içinde, 221-245.

"Türkiye'de Basılan İlk Kimya Eseri"

İnsan ve Kainat

(Mayıs 1986): 46-50.

Institutions of Science Education

The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science and Technology in Islam

İbrahim Kalın (ed.) Vol. 1 Oxford University Press

Original Text

"Osmanlı Devleti'ne 19. yy.'da Bilimin Girişi ve Bilim-Din İlişkisi Hakkında Bir Değerlendirme Denemesi"

Toplum ve Bilim, 29/30,

(Bahar-Yaz 1985): 79-102.

Institutions of Science Education

The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science and Technology in Islam

İbrahim Kalın (ed.) Vol. 1 Oxford University Press

Original Text

"İbni Sina ve el-Kimya Hakkındaki Görüşleri ile İlgili Yeni Bir Değerlendirme"

", Uluslararası İbni Sina Sempozyumu Bildirileri (17-20 Ağustos 1983: Ankara)

Ankara: Milli Kütüphane Yayınları,

1984'ün içinde, 105-116. (Türkçe ve Arapça).

"Türkiye'de Kimya Eğitiminin İlk Yüzyılı, Mühendishane-i Berrî Hümayun'un Rolü, Modern Bilimden Osmanlı Devleti Ne Bekledi ? Model Araştırma Denemesi"

Teknik Eğitim: Dünü, Bugünü ve Geleceği: Teknik Eğitim Ulusal Kongresi Bildirileri (24-26 Ekim 1983: İstanbul)

İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 1983'ün içinde, 225-235

Aynı makele Kimya ve Sanayi, 33 (139-140), (Eylül-Aralık 1984): 10-20

"Türkiye'de Basılan İlk Kimya Eseri: İlim Tarihi Açısından Bir Değerlendirme"

TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi: Bilim Adamı Yetiştirme Grubu Tebliğleri (6-8 Ekim 1980: Ankara)

Ankara: TUBİTAK

1983'ün içinde, 113-123

"The First Treatise on Modern Chemistry Printed in Turkey"

International Congress on the History of Turkish-Islamic Science and Technology

(1st.: 14-18 September 1981: İstanbul), c. 1, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi

1981'in içinde, 123-131

Cooperation as a Way Out of Turmoil for the Middle East

Turkish Policy Quarterly

Spring 2015

s. 37-45

An Overview of Ottoman Scientific Activities

Foundation for Science, Technology and Civilisation

December 2006

Interview: Presidential candidate İhsanoğlu: ‘We aim to win with 55 percent’

Hurriyet Daily News

Interview by Barçın Yinanç

Interview: OIC Leader Circles Globe to Represent Voice of Muslim World

Hurriyet Daily News

Interview by Gül Demir and Niki Gamm

Interview: Mission to Solve Problems and Establish Peace Part-2Nationalist and Conservative Electorate Deserting the AKP

Hurriyet Daily News

Interview by Barçın Yinanç

Interview: Ekmeleddin Ihsanoglu A Man Devoted to Serving The Islamic World

Hurriyet Daily News

Interview by Gül Demir

Interview: On Peace Efforts and Problem Solving Part-1

Hurriyet Daily News

Interview by Gül Demir and Niki Gamm

Interview: Mission to Solve Problems and Establish Peace Part-2

Hurriyet Daily News

Interview by Gül Demir and Niki Gamm

Osmanlı Bilim Mirası Book Review by Prof. Julio Samso

SUHALY Journal

2018-2019

pp. 372-374

ANSİKLOPEDİ MADDELERİ

"Arap Birliği Eğitim, Kültür ve Bilim Teşkilâtı (ALECSO)"

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi

cilt 3

İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı

1991: 325-326

“Başhoca Isḥāq Efendi”

Encyclopaedia of Islam

3. bs. Leiden: Brill

2014 (elektronik).

“Bahcat Muṣṭafā Efendi”

Encyclopaedia of Islam

3. bs. Leiden: Brill

2014 (elektronik)

“Beşir Çelebi”

Encyclopaedia of Islam

3. bs. Leiden: Brill

2014 (elektronik).

"Alimiyye"

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi

cilt 2

İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı

1989: 464-465

“Darülfünun, Ottoman”

The Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam

editör İbrahim Kalın

cilt 2

Oxford: Oxford University Press 2014: 169-172

“Institutions of Science Education: Classical”

The Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam

editör İbrahim Kalın cilt 2

Oxford: Oxford University Press

2014: 386-397

“Ottoman Science”

Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures

editör Helaine Selin

Dordrecht: Kluwer Academic Publishers

1997: 799-805

“Darülfünun, Ottoman”

Encyclopaedia of Islam

3. bs. Leiden: Brill

2014 (elektronik)

“Il Ruolo Delle Istituzioni”

Storia Della Scienza

cilt 3

Roma: Instituto Della Enciclopedia Italiana Fondata da Giovanni Treccani

2002: 110-139

"Cem'iyyet-i İlmiyye-i Osmâniyye"

Türkiye Diyanet Vakfı İslâmAnsiklopedisi

cilt 7

İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı

1993: 333-334

"Darülfünun"

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi

cilt 8

İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı

1993: 521-525

“L’Astronomia e la Tradizione Classica Della Scienza Ottomana”

Storia Della Scienza

Roma: Instituto Della Enciclopedia Italiana Fondata da Giovanni Treccani

2002: 312-321

PROF. DR.

EKMELEDDİN İHSANOĞLU

Akademisyen, Diplomat, Uluslararası Yönetici ve Siyaset Adamı

HAKKINDA

YAYINLAR

FAALİYETLER

GALERİ

İLETİŞİM

MESAJ KUTUSU

Akademisyen, Diplomat, Uluslararası Yönetici ve Siyaset Adamı

HAKKINDA

YAYINLAR

FAALİYETLER

GALERİ

İLETİŞİM

MESAJ KUTUSU

EĞİTİM HAYATI & AKADEMİK KARİYER

İİT GENEL SEKRETERLİĞİ

CUMHURBAŞKANLIĞI ADAYLIĞI VE MİLLETVEKİLLİĞİ

Cumhurbaşkanlığı Seçim Kronolojisi:

Milletvekilliği

BOSNA-HERSEK VE GAMBİYA FAHRİ TEMSİLCİLİĞİ

Referanslar:

ALDIĞI ÖDÜLLER

2015

2014

2013

2012

2010

2009

2008

2007

2006

2004

2002

2000

1996

1995

1990

FAHRİ DİPLOMALAR

İHSANOĞLU ADINA İHDAS EDİLEN ÖDÜLLER

İHSANOĞLU ALTIN MADALYASI

İHSANOĞLU ADINA DÜZENLENEN ULUSLARARASI HAT YARIŞMASI

KİTAPLAR

DANIŞMANLIĞINI YAPTIĞI TEZLER

İLMİ DERGİ EDİTÖRLÜĞÜ

AÜ FEN FAKÜLTESİ KİMYA BÖLÜMÜ

IRCICA (1980-2004)

BİLİM TARİHİ BÖLÜMÜ (İSTANBUL ÜNİV.) (1984-2001)

TBTK (1989- )

İSAR (1990)(1990)

BİMDOK (1991)

İHSANOĞLU ARAŞTIRMA MERKEZİ - BOZOK ÜNİVERSİTESİ

KURUM ÜYELİKLERİ

PROJELER

1. Müslüman Milletlerin Tarihi Proje Direktörü, 1987-1998:

2. UNESCO’nun İslam Kültürünün Değişik Yönleri Adlı Serisinin Proje Direktörü ve Editörü, 1988-2004:

3. Mostar 2004:

4. OMATAR ve ARAPTAR Projeleri

5. Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Projesi

MECLİS KONUŞMALARI

2017 yılı Dışişleri Bakanlığı Genel Kurul Bütçe Konuşması

MÜESSESELEŞME VİZYONU

BASIN AÇIKLAMALARI

MHP İstanbul Milletvekili Sayın Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun 07 Mayıs 2018 Tarihli Basın Açıklaması

DİĞER KONUŞMALAR

YAYINLANMAMIŞ METİNLER

TOPLANTILAR

MAKALELER

ANSİKLOPEDİ MADDELERİ